Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, ferdî müracaatlarla ilgili inanılmaz bir iş yüküyle karşı karşıya kaldıklarını belirterek, “Bugün prestijiyle mahkemede yaklaşık 100 bin derdest müracaat bulunmaktadır.” dedi.
10 yıllık anayasa şikayeti tecrübesinin, ihlallere karşı tesirli ve başarılı bir müracaat yolu olduğunu fakat bu yolun gelecekteki muvaffakiyetinin tüm paydaşlara bağlı bulunduğunu belirterek, “Anayasa Mahkemesi sıradançe şunu söylüyor; ‘ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücüm yetmez.’ Bu niçinle emsal davaları ele alırken, mahkemenin yorumunu takip etmek üzere önleyici önlemler almak zorundayız.” dedi.
Arslan ve birlikteindeki heyet, AYM ve Avrupa Kurulu tarafınca ortaklaşa yürütülen “Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Biçimde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında Venedik’e çalışma ziyareti yaptı.
AYM heyeti, düzenlenen çalıştayda, İtalya Anayasa Mahkemesi üyeleri, anayasa ve insan hakları profesörleriyle bir ortaya geldi.
Toplantılarda, Türkiye ve İtalya başta olmak üzere farklı Avrupa ve Balkan ülkelerindeki uygulamalar ele alındı.
Çalıştayın açılış konuşmasını yapan Arslan, hak ve özgürlüklerin yargı yoluyla korunması fikrinin biroldukca düşünürün kanılarında bulunduğunu belirterek, şunları söylemiş oldu:
“Hepinizin bildiği üzere Kant, hakların yargı yoluyla korunmasının ehemmiyetini vurgulayan filozoflardan bir tanesiydi. Kant, hukuk devletinin ayırt edici özelliğinin haklara sahip olmamız olmadığını zira insanın tabiat durumunda aslına bakarsan bu haklara sahip olduğunu savunur. Kant’tan epey evvel sosyolojinin kurucusu olarak kabul edilen İbni Haldun, toplumun ve devletin varlığını sürdürebilmesi için insan haklarının korunması gerektiğini vurgulamıştır.”
Arslan, kelam konusu düşünürlerin fikirlerinin yargı tarafınca korunması gereken birtakım ortak ve fazlaca bedelli unsurlar ortaya koyduğunu vurgulayarak, “Bu bağlamda bugün tüm anayasa mahkemelerinin, hukukun üstünlüğü, kuvvetler ayrılığı, insan hakları ve demokrasi unsurları üzere anayasal demokrasinin temel desteklerini korumak için var olduğu açıktır.” dedi.
Anayasal hakların korunmasında mahkemenin iki ana sistemi olduğuna işaret eden Arslan, “ilk vakit içinderda mahkeme, kurulduğu 1961’den bu yana kanunların, kanun kararında kararnamelerin ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasaya uygunluğunu denetlemektedir. Bu bağlamda mahkeme, yasama ve yürütme organlarının süreçlerini denetleme yetkisine sahiptir.” diye konuştu.
Arslan, AYM’nin 2010’da yürürlüğe giren anayasa şikayeti hakkıyla kamu makamlarını ve yargı kararlarını da anayasal hak ve özgürlüklerini ihlal edip etmedikleri açısından denetlemeye başladığını hatırlatarak, “Anayasa’nın 148. Hususu açıkça Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne atıfta bulunduğundan, Anayasa Mahkemesi anayasa şikayetlerini karara bağlarken Strazburg Mahkemesinin içtihadını dikkate almaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.
AYM’nin ferdî müracaatın getirilmesiyle iki temel gayeye ulaştığını söz eden Arslan, “İlk maksat, ferdi hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine yönelik standartların yükseltilmesiydi. Ferdi müracaatın ikinci ve pratik maksadı ise Strazburg Mahkemesi önünde Türkiye aleyhine yapılan müracaatların ve ihlallerin sayısını azaltmaktı.” dedi.
Arslan, Türkiye’de anayasa şikayeti sisteminin tesirli ve başarılı biçimde uygulanmasının önündeki iki kuvvetli pürüzden bahsedebileceklerini belirterek, şu biçimde devam etti:
“Her şeydilk evvel en başından beri ferdi müracaatlarla ilgili inanılmaz bir iş yüküyle karşı karşıya kaldık. Bugün prestijiyle mahkemede yaklaşık 100 bin derdest müracaat bulunmaktadır. Bu iş yükünün yıkıcı tesiri, şu anda 47 farklı taraf devletten yaklaşık 75 bin bekleyen müracaat bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin iş yükü ile karşılaştırılarak daha güzel anlaşılabilir.”
İhlal kararlarının tesirli biçimde uygulanmasının mahkemenin önündeki ikinci büyük zorluk olduğuna işaret eden Arslan, “Strazburg Mahkemesi üzere Anayasa Mahkemesi de bir müracaatın kitlesel ve yinelayan ihlallere yol açan sistematik ve yapısal bir sorunu gündeme getirmesi halinde ‘pilot karar usulünü’ benimsemiştir.” sözünü kullandı.
“AYM’nin ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücü yetmez”
Arslan, kimi durumlarda AYM’nin kanun temelinde bir ihlal tespit ettiğini ve belli bir müddetde kanunun değiştirilmesi gayesiyle parlamentoyu bilgilendirdiğini kaydetti.
Anayasa Mahkemesi kararlarının tesirlerine de değinen Arslan, mahkemenin iptal kararlarının yalnızca davanın taraflarını değil herkesi bağladığını vurguladı.
Arslan, şunları kaydetti:
“Anayasa Mahkemesi sıradançe şunu söylüyor; ‘ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücüm yetmez.’ Bu niçinle emsal davaları ele alırken mahkemenin yorumunu takip etmek üzere önleyici önlemler almak zorundayız. 10 yıllık anayasa şikayeti tecrübesi, ihlallere karşı tesirli ve başarılı bir müracaat yolu olduğunu kanıtlamıştır. Fakat bu yolun gelecekteki başarısı yalnızca Anayasa Mahkemesine değil başta öteki mahkemeler olmak üzere tüm paydaşlara bağlıdır.”
Arslan, çalışma ziyareti kapsamında yarın Venedik Komitesi Genel Şurası’na da katılacak.
10 yıllık anayasa şikayeti tecrübesinin, ihlallere karşı tesirli ve başarılı bir müracaat yolu olduğunu fakat bu yolun gelecekteki muvaffakiyetinin tüm paydaşlara bağlı bulunduğunu belirterek, “Anayasa Mahkemesi sıradançe şunu söylüyor; ‘ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücüm yetmez.’ Bu niçinle emsal davaları ele alırken, mahkemenin yorumunu takip etmek üzere önleyici önlemler almak zorundayız.” dedi.
Arslan ve birlikteindeki heyet, AYM ve Avrupa Kurulu tarafınca ortaklaşa yürütülen “Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Biçimde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında Venedik’e çalışma ziyareti yaptı.
AYM heyeti, düzenlenen çalıştayda, İtalya Anayasa Mahkemesi üyeleri, anayasa ve insan hakları profesörleriyle bir ortaya geldi.
Toplantılarda, Türkiye ve İtalya başta olmak üzere farklı Avrupa ve Balkan ülkelerindeki uygulamalar ele alındı.
Çalıştayın açılış konuşmasını yapan Arslan, hak ve özgürlüklerin yargı yoluyla korunması fikrinin biroldukca düşünürün kanılarında bulunduğunu belirterek, şunları söylemiş oldu:
“Hepinizin bildiği üzere Kant, hakların yargı yoluyla korunmasının ehemmiyetini vurgulayan filozoflardan bir tanesiydi. Kant, hukuk devletinin ayırt edici özelliğinin haklara sahip olmamız olmadığını zira insanın tabiat durumunda aslına bakarsan bu haklara sahip olduğunu savunur. Kant’tan epey evvel sosyolojinin kurucusu olarak kabul edilen İbni Haldun, toplumun ve devletin varlığını sürdürebilmesi için insan haklarının korunması gerektiğini vurgulamıştır.”
Arslan, kelam konusu düşünürlerin fikirlerinin yargı tarafınca korunması gereken birtakım ortak ve fazlaca bedelli unsurlar ortaya koyduğunu vurgulayarak, “Bu bağlamda bugün tüm anayasa mahkemelerinin, hukukun üstünlüğü, kuvvetler ayrılığı, insan hakları ve demokrasi unsurları üzere anayasal demokrasinin temel desteklerini korumak için var olduğu açıktır.” dedi.
Anayasal hakların korunmasında mahkemenin iki ana sistemi olduğuna işaret eden Arslan, “ilk vakit içinderda mahkeme, kurulduğu 1961’den bu yana kanunların, kanun kararında kararnamelerin ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasaya uygunluğunu denetlemektedir. Bu bağlamda mahkeme, yasama ve yürütme organlarının süreçlerini denetleme yetkisine sahiptir.” diye konuştu.
Arslan, AYM’nin 2010’da yürürlüğe giren anayasa şikayeti hakkıyla kamu makamlarını ve yargı kararlarını da anayasal hak ve özgürlüklerini ihlal edip etmedikleri açısından denetlemeye başladığını hatırlatarak, “Anayasa’nın 148. Hususu açıkça Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne atıfta bulunduğundan, Anayasa Mahkemesi anayasa şikayetlerini karara bağlarken Strazburg Mahkemesinin içtihadını dikkate almaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.
AYM’nin ferdî müracaatın getirilmesiyle iki temel gayeye ulaştığını söz eden Arslan, “İlk maksat, ferdi hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine yönelik standartların yükseltilmesiydi. Ferdi müracaatın ikinci ve pratik maksadı ise Strazburg Mahkemesi önünde Türkiye aleyhine yapılan müracaatların ve ihlallerin sayısını azaltmaktı.” dedi.
Arslan, Türkiye’de anayasa şikayeti sisteminin tesirli ve başarılı biçimde uygulanmasının önündeki iki kuvvetli pürüzden bahsedebileceklerini belirterek, şu biçimde devam etti:
“Her şeydilk evvel en başından beri ferdi müracaatlarla ilgili inanılmaz bir iş yüküyle karşı karşıya kaldık. Bugün prestijiyle mahkemede yaklaşık 100 bin derdest müracaat bulunmaktadır. Bu iş yükünün yıkıcı tesiri, şu anda 47 farklı taraf devletten yaklaşık 75 bin bekleyen müracaat bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin iş yükü ile karşılaştırılarak daha güzel anlaşılabilir.”
İhlal kararlarının tesirli biçimde uygulanmasının mahkemenin önündeki ikinci büyük zorluk olduğuna işaret eden Arslan, “Strazburg Mahkemesi üzere Anayasa Mahkemesi de bir müracaatın kitlesel ve yinelayan ihlallere yol açan sistematik ve yapısal bir sorunu gündeme getirmesi halinde ‘pilot karar usulünü’ benimsemiştir.” sözünü kullandı.
“AYM’nin ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücü yetmez”
Arslan, kimi durumlarda AYM’nin kanun temelinde bir ihlal tespit ettiğini ve belli bir müddetde kanunun değiştirilmesi gayesiyle parlamentoyu bilgilendirdiğini kaydetti.
Anayasa Mahkemesi kararlarının tesirlerine de değinen Arslan, mahkemenin iptal kararlarının yalnızca davanın taraflarını değil herkesi bağladığını vurguladı.
Arslan, şunları kaydetti:
“Anayasa Mahkemesi sıradançe şunu söylüyor; ‘ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücüm yetmez.’ Bu niçinle emsal davaları ele alırken mahkemenin yorumunu takip etmek üzere önleyici önlemler almak zorundayız. 10 yıllık anayasa şikayeti tecrübesi, ihlallere karşı tesirli ve başarılı bir müracaat yolu olduğunu kanıtlamıştır. Fakat bu yolun gelecekteki başarısı yalnızca Anayasa Mahkemesine değil başta öteki mahkemeler olmak üzere tüm paydaşlara bağlıdır.”
Arslan, çalışma ziyareti kapsamında yarın Venedik Komitesi Genel Şurası’na da katılacak.