Mehmet KARA
Bir değişiklik şayet olmazsa Türkiye Haziran 2023’te seçime gidiyor. Hükümetin güç siyasetleri uygulamadan takip edilebiliyor. Pekala muhalefet partilerinin güç siyaseti var mı, var ise ne? “Altılı Masa” tabir edilen Millet İttifakı partilerinin yetkililerine sorduk. Ana Muhalefet Partisi ile başladık. CHP Güç Siyasetlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, partisinin güç problemine bakışını ve iktidara gelmeleri halinde neler yapacaklarını Güç Günlüğü’ne anlattı.
● Türkiye’de şu anda güçte en kıymetli sorun nedir?
Türkiye’de güçte şu anda en kıymetli sorun AKP iktidarıdır. İktidarın yanlış, plansız, programsız politikalarıdır… Bu yüzden vatandaşlarımız güç buhranı yaşıyor. Buhran; elektrik fiyatlarının, doğalgazın, mutfak tüpünün, özetlemek gerekirsesı vatandaşımızın en temel muhtaçlığını artık ödenemez duruma gelmesinin kararı. Bu siyasetlerin yanlışlığı niçiniyle fiyatlar kıymetleniyor.
● Pekala nedir yanlış olan?
Yenilenebilir güce, dışa bağımlı olmadığımız yatırımlara yeteri kadar takviye verilmedi. Mış üzere yapıldı. Sonunda dışa bağımlı, fiyatların devasa yükseklikte olduğu bir noktadayız. Üstüne üstlük neredeyse tamamı özelleştirilmiş dal vatandaşı müşteri üzere gördü ve sonuç pahalılık. Bir özel şirket kâr emelli hareket eder. Kamunun rolü net belirli değilse bütün fiyat, artırım, problem vatandaşın sırtına biner.
● Siz idareye gelirseniz nasıl çözeceksiniz?
Plansız, programsız güç siyasetleri niçiniyle neredeyse tamamı özelleşmiş, kamunun rolünün ortadan kalkmış olduğu bir sistemde, insan hakkı olan güce ulaşmanın neredeyse güç olduğu, faturaların ödenemez durumda olduğu bir noktaya geldik. Türkiye’de güç faturaların bu kadar yüksek olmasının en kıymetli sebebi kamunun rolünü ortadan kalkmış olması. 85 milyon nüfusumuzun 85 milyon müşteri olarak gösterilmesi.
● Kamulaştırma mı yapacaksınız pekala?
Enerjide kamunun rolünün net belirli olması lazım. Dağıtım şirketine gerekli kontrolleri yapmazsanız, kendisi istediği üzere at koşturursa, “Efendim yandaş şirketlerdir, nasılsa kazanıyorlar, saraya da yakın…” vs. deyip vatandaşı elektrik dağıtımdan yoksun ederseniz burada kamunun rolünü hiçe saymış olursunuz. Bu kurallar aslında mukavelelerde var. Lakin bunları denetleyen yok. Bunların üzerine giden yok, ceza da yok.
● Tahlil formülünüze gelirsek…
Biz şunu söylüyoruz: Taban güce erişim, temel bir insan hakkıdır. Doğal bir haktır. Temel bir hak olan güce ulaşım hakkı kapsamında güç faturalarını ödeyemeyen vatandaşlarımızın kış aylarında elektrik ve doğalgazı kesilmeyecek.
● Bunun örneği var mı?
Çok yerde var. örneğin ne yapılıyor, insanların minimum ömür standartlarını sağlamaları için bir voltaj düşüklüğü uygulanıyor ve beşerler kendi temel gereksinimlerini bir biçimde karşılayabiliyor. Bunu biz de yapacağız. Biz kamunun rolünü, vatandaş nezdinde şirketlere hissettireceğiz. Gerekirse kurallara uymayan şirketlerin işletme haklarını feshedeceğiz.
● Voltaj düşürme problemini biraz açar mısınız?
Bütün dünyada, gelişmiş ülkelerde var bu. Şayet insan hakkıysa güce ulaşılması, ödenebilir kurallarda olması gerekiyorsa; bu biçimde vatandaşın parası yok diye karanlığa mahkum edilemez. Bu kadar. Ne yapılır? Bir ihtar manasında voltaj düşüklüğü yapılır. Diğer ne yapılır? Bir güç fonu aracılığıyla sistem oluşturulur ve bu sistem üzerinden o güç faturaları ödenir.
● Bağlantı alanındaki ‘Adil Kullanım Kotası’ gibisi bir uygulama mı bu?
Evet, onun üzere. Fakat bir insan hakkı olduğu için, bunu bir biçimde devlet olarak yerine getirmeniz gerekiyor. Biz bunu yapacağız. Dünyanın bütün ülkelerinde kullanılıyor bu yol. bununla birlikte kademeli tarife var. Kademeli tarife toplumsal tarife olmalı. Bunu biz tekraren söylemiş olduk. Elektrikteki kayıp, kaçak oranları düşürülerek faturalara yansıtılan kayıp kaçak yükü tıpkı oranda azaltılmalı. Fakat yapmıyor.
● Ne yapılması lazım?
Enerjide arz güvenliğini sağlayıp düşük maliyetli elektrik gücüne ulaşmak için faal bir piyasa yapısına muhtaçlık var. Bu aktif piyasa yapısını da biz kuracağız. Kamunun kontroldeki aktifliğini artıracağız. Siyasette güç bir tercih. Siz bu tercihi vatandaştan yana mı kullanacaksınız, yoksa şirketlerden yana mı? Şu anda iktidar bunları şirketlerden yana kullanıyor. Vatandaşı da bir müşteri üzere görüyor. Şirketlerin yalnızca parayı alıp, yatırım yapmadan bunu öteki noktalara kanalize etmeleri; sonunda faturaların yükselmesine, güç çizgilerindeki teknolojik bakımların yapılmamasına, alt yapının bozulmasına niye oluyor.
● Karadeniz’deki doğalgaz keşfine dair niyetiniz?
İktidarın söylemiş olduğine bakılırsa bizim günlük 300 milyon metreküp doğalgaz tüketimimiz var ancak buradan günde 10 milyon metreküp çıkacak, ikisini kıyaslayın… Tüketimimizin yüzde 15’i kadar depolama kapasitemiz olmalı. Ayrıyeten milletlerarası kontratlarımızı gözden geçirip orta ve uzun vadeli planlarımızı ülkemizi doğalgaz kasvetine sokmayacak biçimde yapmamız lazım. Farklı mutabakatlarla tedarik kaynaklarımızı çeşitlendirmeliyiz.
● Sismik araştırma ve sondaj gemileri filosuna nasıl bakıyorsunuz?
Tabii ki 1 metreküplük doğalgaz bile ülkemizin kaynağı, zenginliği. Bizler de bunu daha ciddiyetle, daha sağlam bir altyapıyla ve daha donanımlı, liyakatlı takımlarla devam ettireceğiz.
● Tam dünya kömürle vedalaşıyor derken bugün yeniden kömüre dönüş gözleniyor, ne diyorsunuz?
Mevcut kömür santrallerinin biraz daha devam etmesiyle ilgili birtakım açıklamalar var lakin kömüre dönüş diye bir şey kelam konusu değil. Biz ne yapacağız derseniz, bizim de kömür potansiyelimiz var. Bilhassa Zonguldak bölgesinde varlıklı kömür yataklarımız var. Biz kendi öz kaynaklarımızı kullanmak isteriz.
● Jeotermale nasıl bakıyorsunuz?
Türkiye jeotermal kaynaklar bakımından hayli güçlü bir ülke. Isıtma ve soğutmada jeotermal kullanılabilir ve kullanılmak zorunda. Potansiyelimizin 100 bin MW’nin üzerinde olduğunu biliyoruz. Lakin ülkemizde maalesef büyük bir denetimsizlik var. Çıkardığınız jeotermal akışkanı ısısından yararlandıktan daha sonra reenjeksiyon usulüyle bir daha yeraltına, geldiği yere gönderirsiniz. Lakin ne yapıyor kimileri? Az güç harcamak için jeotermal akışkanı yeraltına geri göndermekten imtina ediyorlar, bu da çevreyi bitiriyor.
● Sizin modelinizde iş dünyası nasıl bir fiyatlama düzeneği bakılırsacek?
Sanayicinin üzerine binen artırımları biliyoruz. Sanayiciye artırım demek, size de direkt olarak artırım, pahalılık demek. Yani güç faturalarının yüksekliği otomatikman vatandaşın filesine artırım demek. Bilhassa sanayicimizin kendi elektriğini üretmesini takviye ve hibelerle teşvik edeceğiz. Buna mecburuz. Emel şu: Bilhassa sanayicimizi rekabet edebilir ve memleketler arası kaidelerde elini kolaylaştırabilir noktaya getirmek zorundayız. Ne yapacaksınız pekala? Sanayi tarifesinde farklı uygulamalar yapacağız. Sanayicimiz güç faturalarında sürprizlerle karşı karşıya kalmayacak. Şu anda Türkiye’de üreticimizin, sanayicimizin en büyük badiresi güç fiyatlarındaki bilinmezlik, öngörülemezlik ve istikrarsızlık. Bunu ortadan kaldıracağız ki; sanayicimiz yeteri kadar üretim yapsın, büyüsün, istihdamı artırsın ve ülke kalkınsın.
EÜAŞ aktifleştirilecek EPDK bağımsızlaşacak
Kamu santrallerini yöneten Güç Üretim AŞ (EÜAŞ), tam kapasiteyle çalışacak ve elektrikte kamunun elini güçlendirecek. EÜAŞ’ın şu anda fiyat belirlemede faal bir yapısı yok. Mevcut hidroelektrik santrallerin kapasite artırımına, verimliliğine yönelik yatırımları acilen hayata geçireceğiz. EPDK’ya bakıyoruz, büsbütün teslim olmuş. EPDK baştan aşağı yenilenecek, olması gerektiği üzere, bağımsız bir yapıya kavuşturulacak. Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ) özel elektrik dağıtım şirketlerinin kontrolünü yapmak zorunda. Yapıyor mu? Yapmıyor. niye? Siyasi baskı var. Yaptırılmıyor. Bu yapılacak. Dışa bağımlılığımızı azaltmak için de yerli yenilenebilir teknolojilere yapılan yatırımlar teşvik edilecek.
Bir değişiklik şayet olmazsa Türkiye Haziran 2023’te seçime gidiyor. Hükümetin güç siyasetleri uygulamadan takip edilebiliyor. Pekala muhalefet partilerinin güç siyaseti var mı, var ise ne? “Altılı Masa” tabir edilen Millet İttifakı partilerinin yetkililerine sorduk. Ana Muhalefet Partisi ile başladık. CHP Güç Siyasetlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, partisinin güç problemine bakışını ve iktidara gelmeleri halinde neler yapacaklarını Güç Günlüğü’ne anlattı.
● Türkiye’de şu anda güçte en kıymetli sorun nedir?
Türkiye’de güçte şu anda en kıymetli sorun AKP iktidarıdır. İktidarın yanlış, plansız, programsız politikalarıdır… Bu yüzden vatandaşlarımız güç buhranı yaşıyor. Buhran; elektrik fiyatlarının, doğalgazın, mutfak tüpünün, özetlemek gerekirsesı vatandaşımızın en temel muhtaçlığını artık ödenemez duruma gelmesinin kararı. Bu siyasetlerin yanlışlığı niçiniyle fiyatlar kıymetleniyor.
● Pekala nedir yanlış olan?
Yenilenebilir güce, dışa bağımlı olmadığımız yatırımlara yeteri kadar takviye verilmedi. Mış üzere yapıldı. Sonunda dışa bağımlı, fiyatların devasa yükseklikte olduğu bir noktadayız. Üstüne üstlük neredeyse tamamı özelleştirilmiş dal vatandaşı müşteri üzere gördü ve sonuç pahalılık. Bir özel şirket kâr emelli hareket eder. Kamunun rolü net belirli değilse bütün fiyat, artırım, problem vatandaşın sırtına biner.
● Siz idareye gelirseniz nasıl çözeceksiniz?
Plansız, programsız güç siyasetleri niçiniyle neredeyse tamamı özelleşmiş, kamunun rolünün ortadan kalkmış olduğu bir sistemde, insan hakkı olan güce ulaşmanın neredeyse güç olduğu, faturaların ödenemez durumda olduğu bir noktaya geldik. Türkiye’de güç faturaların bu kadar yüksek olmasının en kıymetli sebebi kamunun rolünü ortadan kalkmış olması. 85 milyon nüfusumuzun 85 milyon müşteri olarak gösterilmesi.
● Kamulaştırma mı yapacaksınız pekala?
Enerjide kamunun rolünün net belirli olması lazım. Dağıtım şirketine gerekli kontrolleri yapmazsanız, kendisi istediği üzere at koşturursa, “Efendim yandaş şirketlerdir, nasılsa kazanıyorlar, saraya da yakın…” vs. deyip vatandaşı elektrik dağıtımdan yoksun ederseniz burada kamunun rolünü hiçe saymış olursunuz. Bu kurallar aslında mukavelelerde var. Lakin bunları denetleyen yok. Bunların üzerine giden yok, ceza da yok.
● Tahlil formülünüze gelirsek…
Biz şunu söylüyoruz: Taban güce erişim, temel bir insan hakkıdır. Doğal bir haktır. Temel bir hak olan güce ulaşım hakkı kapsamında güç faturalarını ödeyemeyen vatandaşlarımızın kış aylarında elektrik ve doğalgazı kesilmeyecek.
● Bunun örneği var mı?
Çok yerde var. örneğin ne yapılıyor, insanların minimum ömür standartlarını sağlamaları için bir voltaj düşüklüğü uygulanıyor ve beşerler kendi temel gereksinimlerini bir biçimde karşılayabiliyor. Bunu biz de yapacağız. Biz kamunun rolünü, vatandaş nezdinde şirketlere hissettireceğiz. Gerekirse kurallara uymayan şirketlerin işletme haklarını feshedeceğiz.
● Voltaj düşürme problemini biraz açar mısınız?
Bütün dünyada, gelişmiş ülkelerde var bu. Şayet insan hakkıysa güce ulaşılması, ödenebilir kurallarda olması gerekiyorsa; bu biçimde vatandaşın parası yok diye karanlığa mahkum edilemez. Bu kadar. Ne yapılır? Bir ihtar manasında voltaj düşüklüğü yapılır. Diğer ne yapılır? Bir güç fonu aracılığıyla sistem oluşturulur ve bu sistem üzerinden o güç faturaları ödenir.
● Bağlantı alanındaki ‘Adil Kullanım Kotası’ gibisi bir uygulama mı bu?
Evet, onun üzere. Fakat bir insan hakkı olduğu için, bunu bir biçimde devlet olarak yerine getirmeniz gerekiyor. Biz bunu yapacağız. Dünyanın bütün ülkelerinde kullanılıyor bu yol. bununla birlikte kademeli tarife var. Kademeli tarife toplumsal tarife olmalı. Bunu biz tekraren söylemiş olduk. Elektrikteki kayıp, kaçak oranları düşürülerek faturalara yansıtılan kayıp kaçak yükü tıpkı oranda azaltılmalı. Fakat yapmıyor.
● Ne yapılması lazım?
Enerjide arz güvenliğini sağlayıp düşük maliyetli elektrik gücüne ulaşmak için faal bir piyasa yapısına muhtaçlık var. Bu aktif piyasa yapısını da biz kuracağız. Kamunun kontroldeki aktifliğini artıracağız. Siyasette güç bir tercih. Siz bu tercihi vatandaştan yana mı kullanacaksınız, yoksa şirketlerden yana mı? Şu anda iktidar bunları şirketlerden yana kullanıyor. Vatandaşı da bir müşteri üzere görüyor. Şirketlerin yalnızca parayı alıp, yatırım yapmadan bunu öteki noktalara kanalize etmeleri; sonunda faturaların yükselmesine, güç çizgilerindeki teknolojik bakımların yapılmamasına, alt yapının bozulmasına niye oluyor.
● Karadeniz’deki doğalgaz keşfine dair niyetiniz?
İktidarın söylemiş olduğine bakılırsa bizim günlük 300 milyon metreküp doğalgaz tüketimimiz var ancak buradan günde 10 milyon metreküp çıkacak, ikisini kıyaslayın… Tüketimimizin yüzde 15’i kadar depolama kapasitemiz olmalı. Ayrıyeten milletlerarası kontratlarımızı gözden geçirip orta ve uzun vadeli planlarımızı ülkemizi doğalgaz kasvetine sokmayacak biçimde yapmamız lazım. Farklı mutabakatlarla tedarik kaynaklarımızı çeşitlendirmeliyiz.
● Sismik araştırma ve sondaj gemileri filosuna nasıl bakıyorsunuz?
Tabii ki 1 metreküplük doğalgaz bile ülkemizin kaynağı, zenginliği. Bizler de bunu daha ciddiyetle, daha sağlam bir altyapıyla ve daha donanımlı, liyakatlı takımlarla devam ettireceğiz.
● Tam dünya kömürle vedalaşıyor derken bugün yeniden kömüre dönüş gözleniyor, ne diyorsunuz?
Mevcut kömür santrallerinin biraz daha devam etmesiyle ilgili birtakım açıklamalar var lakin kömüre dönüş diye bir şey kelam konusu değil. Biz ne yapacağız derseniz, bizim de kömür potansiyelimiz var. Bilhassa Zonguldak bölgesinde varlıklı kömür yataklarımız var. Biz kendi öz kaynaklarımızı kullanmak isteriz.
● Jeotermale nasıl bakıyorsunuz?
Türkiye jeotermal kaynaklar bakımından hayli güçlü bir ülke. Isıtma ve soğutmada jeotermal kullanılabilir ve kullanılmak zorunda. Potansiyelimizin 100 bin MW’nin üzerinde olduğunu biliyoruz. Lakin ülkemizde maalesef büyük bir denetimsizlik var. Çıkardığınız jeotermal akışkanı ısısından yararlandıktan daha sonra reenjeksiyon usulüyle bir daha yeraltına, geldiği yere gönderirsiniz. Lakin ne yapıyor kimileri? Az güç harcamak için jeotermal akışkanı yeraltına geri göndermekten imtina ediyorlar, bu da çevreyi bitiriyor.
● Sizin modelinizde iş dünyası nasıl bir fiyatlama düzeneği bakılırsacek?
Sanayicinin üzerine binen artırımları biliyoruz. Sanayiciye artırım demek, size de direkt olarak artırım, pahalılık demek. Yani güç faturalarının yüksekliği otomatikman vatandaşın filesine artırım demek. Bilhassa sanayicimizin kendi elektriğini üretmesini takviye ve hibelerle teşvik edeceğiz. Buna mecburuz. Emel şu: Bilhassa sanayicimizi rekabet edebilir ve memleketler arası kaidelerde elini kolaylaştırabilir noktaya getirmek zorundayız. Ne yapacaksınız pekala? Sanayi tarifesinde farklı uygulamalar yapacağız. Sanayicimiz güç faturalarında sürprizlerle karşı karşıya kalmayacak. Şu anda Türkiye’de üreticimizin, sanayicimizin en büyük badiresi güç fiyatlarındaki bilinmezlik, öngörülemezlik ve istikrarsızlık. Bunu ortadan kaldıracağız ki; sanayicimiz yeteri kadar üretim yapsın, büyüsün, istihdamı artırsın ve ülke kalkınsın.
EÜAŞ aktifleştirilecek EPDK bağımsızlaşacak
Kamu santrallerini yöneten Güç Üretim AŞ (EÜAŞ), tam kapasiteyle çalışacak ve elektrikte kamunun elini güçlendirecek. EÜAŞ’ın şu anda fiyat belirlemede faal bir yapısı yok. Mevcut hidroelektrik santrallerin kapasite artırımına, verimliliğine yönelik yatırımları acilen hayata geçireceğiz. EPDK’ya bakıyoruz, büsbütün teslim olmuş. EPDK baştan aşağı yenilenecek, olması gerektiği üzere, bağımsız bir yapıya kavuşturulacak. Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ (TEDAŞ) özel elektrik dağıtım şirketlerinin kontrolünü yapmak zorunda. Yapıyor mu? Yapmıyor. niye? Siyasi baskı var. Yaptırılmıyor. Bu yapılacak. Dışa bağımlılığımızı azaltmak için de yerli yenilenebilir teknolojilere yapılan yatırımlar teşvik edilecek.