Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türk Devletleri Teşkilatı 9. Tepesi’ne katıldığı Özbekistan ziyareti daha sonrasında gazetecilerin sorularını yanıtladı, değerlendirmelerde bulundu. ADB seçimlerine değinen Erdoğan, ABD’deki seçimle birlikte birtakım olumlu haberler geliyor. Temennim gelecek ay muştularla dolu olsun ve F16 konusunu epeyce daha olumlu istikamette geliştirelim.” sözlerini kullandı.
Türk Devletleri Teşkilatının 9. Tepesi’ni muvaffakiyetle tamamladıklarını belirten Erdoğan, görüşmelerde Türk dünyasına ait şimdiki sıkıntıları etraflıca ele aldıklarını, gelecek periyotta iş birliği yapılacak alanları belirlediklerini söylemiş oldu.
Geçen sene İstanbul’daki tarihi tepede Türk dünyası vizyon dokümanının kabul edildiğini, dokümanla gelecek 20 yıla dair maksatların ortaya konulduğunu anımsatan Erdoğan, bu dorukta de birinci 5 yıllık uygulama kılavuzu niteliğindeki strateji evrakının kabul edildiğini aktardı. Erdoğan, kelamlarını şöyleki sürdürdü: “Ticaretten iktisada, kültürel konulardan etraf problemlerine kadar geniş bir yelpazede iş birliğimizin alt yapısını oluşturacak bir dizi muahedeye imza attık. Türk Kurulumuzun Teşkilata dönüştürülmesiyle Nahçıvan Mutabakatı’nda ortaya çıkan değişiklik muhtaçlığını akdettiğimiz bir protokolle giderdik. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bu çerçevede gözlemci üye olmasını kabul ettik. Türk dünyasının ayrılmaz bir modülü olan Kıbrıs Türkü’nün yalnız olmadığını gösterdik. Alınan bu tarihi sonucun başta Kıbrıs Türkleri olmak üzere hepimize iyi olmasını diliyorum. Kardeşlik hukukumuzun gereğini yerine getirdikleri için tüm başkanlara teşekkür ediyorum.”
Zirvede ayrıyeten ulaştırma, medya, kültür, turizm projelerinde atılabilecek ortak adımların görüşüldüğünü tabir eden Erdoğan, “Özellikle finans alanında dayanışmamızı güçlendirmek amacıyla Türk Yatırım Fonu’nu kurduk. Fonun sağlayacağı imkanların iş birliğimizi daha da kuvvetlendireceğine ve faaliyetlerimize ivme kazandıracağına inanıyorum.” diye konuştu.
Erdoğan, tepede şimdiki global sıkıntılara ait ortak yaklaşımların ve Türk dünyasında iş birliğinin geliştirilmesi konusundaki kararlılığın Semerkant Bildirisi’yle somutlaştırıldığını da söylemiş oldu.
Gelecek doruğun, 2023 yılında Kazakistan’da gerçekleştirileceğini belirten Erdoğan, “Zirveye katılan devlet ve hükümet liderleriyle samimi görüşmelerimiz oldu. Temaslarımızda ikili münasebetlerimize ilaveten yeni global mevzuları da ele aldık.” dedi.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in, şahsına Türkiye-Özbekistan alakalarına katkıları ötürüsıyla Yüksek Seviyeli İmam Buhari Nişanı’nı tevcih ettiğini, Türk Devletleri Teşkilatına ve Türk dünyasına olan hizmetleri niçiniyle de teşkilatın Türk Dünyası Ali Nişanı’yla taltif edildiğini aktaran Erdoğan, “Bu nişanları milletimiz ismine almaktan mütehassis oldum.” sözünü kullandı. Erdoğan, Türk Dünyası Ali Nişanı’nın, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ve Türkmenistan eski Devlet Lideri Kurbankulu Berdimuhammedov’a da tevcih edildiğini anımsattı.
Zirvede ayrıyeten Semerkant’ı Türk Dünyası Medeniyet Başşehri olarak ilan ettiklerini belirten Erdoğan, “Mevkidaşlarımla birliktece diktiğimiz fidanlarla hem beraberliğimizi güçlendirdik birebir vakitte 11 Kasım Ağaçlandırma Günü’müzü kutladık. Gerek zirvemizin gerekse Özbekistan’da yaptığımız öteki görüşmelerin hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. Devir başkanlığını devrettiğimiz Özbekistan’a konut sahiplikleri için teşekkür ediyor, muvaffakiyetler diliyorum.” diye konuştu.
“Başarılı bir iş birliği platformu olarak ispatlamış bulunuyor”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ondan sonrasında gazetecilerin sorularını yanıtladı. Türk Devletleri Teşkilatının geleceğine ait soruya Erdoğan, Türk devletleri içindeki iş birliğinin, gücünü tarihi kardeşlik bağlarından, ortak kültür, dayanışma, lisan ve geleneklerden aldığını söylemiş oldu.
Türk dünyasının ne yazık ki bugüne kadar hayli darbeler yediğini ve bu yediği darbeler sebebiyle de dilek edilen gayelere ulaşamadığını lisana getiren Erdoğan, şu biçimde konuştu: “Kendi ortalarında da ne yazık ki muhakkak bir güç devşiremedi, oluşamadı. Geçtiğimiz devir başkanlığını devraldığımız İstanbul Doruğu, Türk devletleri için aslında bir dönüm niteliği taşıyordu. Biz bu dorukla Türk Kurulunu, Türk Devletleri Teşkilatı ismiyle memleketler arası bir teşkilata dönüştürdük. O tepeyi gerçekleştirdiğimiz Demokrasi ve Özgürlükler Adası bu noktada önemli bir sıçrama merkezi oldu. Konut sahipliğini yaptığımız İstanbul Doruğu’nda ayrıyeten iş birliğimizin milletlerarası gayelerini ortaya koyan 2040 vizyonunu da kabul ettik. Bütün bu süreci Türk devletleri içindeki karşılıklı sevgiye, hürmete dayalı olarak yürüttük. Sağ olsunlar kardeşlerimiz de bu süreç içerisinde belirlediğimiz istikametten sapmadılar ve yere sağlam bastılar. İşte bugün de atılan adımların sonucu olarak şahsıma Türk Dünyası Ali Nişanı’nı takdim ettiler. Türk Devletleri Teşkilatı kendisini başarılı bir iş birliği platformu olarak ispatlamış bulunuyor; bölgesinde ve dünyada tartısı artıyor. Burada ayrıyeten Yüksek Seviyeli İmam Buhari Nişanı’yla taltif olmak bizim için hayli oldukca farklı, hayli epeyce manalıydı. Bilhassa de Şevket Mirziyoyev’in bu mevzuda hassasiyeti, Buhara’yı bu mevzuda bir merkez haline getirme çabaları var. Tahminen de önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde Türkiye-Özbekistan ortak üniversitesini kurmak suretiyle İmam Buhari Fakültesi yahut enstitüsü üzere bir adımı da inşallah burada birlikte atacağız. Birkaç gün evvel buraya arkadaşlarımız geldiler, birlikte Buhara’da, Taşkent’te çalışmalar yaptılar ve bu çalışmaların sonucunu de hayli kısa vakitte görmek istiyoruz. tıpkı vakitte bu birinci çeyrekte de imzaları atarak Türkiye-Özbekistan Üniversitesi’ni inşallah Taşkent’te kurmuş olacağız.”
“basit bir müddetç hayatıyoruz”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in gelecek hafta Endonezya’da yapılacak G20 Tepesi’ne katılmayacağını deklare ettiğı hatırlatılarak “Rus heyetine Sergey Lavrov’un başkanlık edeceğini biliyoruz. Rusya’nın şubat ayında Ukrayna’ya başlatmış olduğu savaştan daha sonra Biden ve Putin’in birinci kere bu dorukta bir ortaya gelmesi bekleniyordu. Putin’in tepeye katılmamasını nasıl yorumlarsınız? Siz hem Rusya hem Ukrayna önderleriyle yakinen görüşüyorsunuz. Tepe öncesinde bir telefon görüşmeniz olacak mı kendisiyle? Bir de bu kapsamda savaşın sona erme ihtimalini nasıl görüyorsunuz?” soruları üzerine Erdoğan, şunları kaydetti: “Doğrusu kendisiyle son görüşmemde Endonezya’ya gelmesinin isabetli olabileceği kanaatinde olduğumu söylemiştim. Ancak kendisi de ‘Ben bir değerlendirmemi yapayım, ona nazaran haber veririm’ demişti. daha sonra Dışişleri Bakanının Endonezya’ya gelmesine karar vermişler. Bu 2-3 gün içerisinde şayet kendisiyle bir irtibatım olabilirse neler düşündüğünü, ne üzere adımlar atacaklarını, bilhassa de bu sürecin, yani diyaloğun barışa dönüştürülmesi noktasında adımlarının ne olabileceğini kendisiyle konuşma imkanı bulabilirim. Doruğa katılmama konusunda Sayın Putin demek ki kendi takımıyla bunun istişaresini yapmış, sonunda da bu biçimde bir karara varmıştır. Bu bahiste bir değerlendirmeye girmek hem kendisine saygısızlık olur hem takımına saygısızlık olur. Bu natürel kendilerinin bileceği bir iştir. Zira bayağı bir müddetç hayatıyoruz.”
Rusya’nın bayağı bir devlet olmadığını, kuvvetli bir devlet olduğunu lisana getiren Erdoğan, “Tabii başta Amerika olmak üzere Batı, Rusya’ya adeta sınırsız saldırıyor. Bütün bunların karşısında da natürel şu anda Rusya bir direnç ortaya koyuyor. Biz de sanki nasıl olur da -işte bir tahıl koridoru olayı gerçekleşti- buradan bir barış koridorunu açabiliriz, bunun çabası içerisindeyiz. Bunun için de en hoş yol, diyalogdan barışa giden bir yol olabilir diye düşünüyoruz.” dedi.
Burada yalnızca Putin’in kanaatlerinin yetmeyeceğini, Zelenskiy ile de görüşerek burada onların düşündükleri nedir, onlar bu biçimde bir şeye nasıl bakarlar, onların da kanaatini alacaklarını tabir eden Erdoğan, “Ve bu arabuluculuk sanki bizi bir barışa taşır mı, bunu da görmenin yollarını arayacağız. Ancak şimdilik bizim için en kıymetlisi bu tahıl koridorunu önemli manada işletmek. Amonyak birebir biçimde, gübre birebir biçimde. Burada alışılmış Sayın Putin’in de gayesi bilhassa yoksul Afrika ülkelerini öne çıkaralım; Mali üzere, Somali üzere, Sudan üzere ülkeleri öne çıkaralım tarafında. Ve biz fiyatsız olarak onlara tahılı gönderebiliriz teklifini bana yaptı. bu biçimde bir adım atıldığı anda biz de birebir hassasiyeti gösterebiliriz.” diye konuştu.
“Süre tahdidi koymak bana göre yanlış olur”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 19 Kasım’da tahıl koridoru muahedesinin sona ereceği hatırlatılarak “Uzatılması için görüşmelerin devam ettiğini biliyoruz. Sanki siz taraflara bir daha 4 ay mı, yoksa daha uzun müddetli bir mutabakat mı önereceksiniz? Bir tavsiyeniz olacak mı?” sorularını şöyleki yanıtladı:
“Orada mühlet tahdidi koymak bana göre yanlış olur. Biz kendilerine bu işi ne kadar uzun fiyatlarsa o kadar isabetli olacağını belirttik. Öte yandan bana bakılırsa bizim daha epeyce bu işin hududunu düzgün çizmemiz, bunun üzerinde yeterli çalışmamız lazım. Yani Putin’in söylemiş olduği üzere, Afrika ülkeleri ismiyle bu adım atılabilir. Zira şu anda yoksul fukara, garip gureba daima Afrika ülkelerinde. Afrika’yı bir tarafa koyup Avrupa’ya göndermek adil bir yaklaşım olmaz. Çünkü ‘Biz bu biçimde yapacaktık lakin bu biçimde olmadı, Avrupa ülkelerine gidiyor.’ dedi. Ve Avrupa ülkelerine gidiş de onun bu bahisteki yaklaşımını olumsuz etkiledi. Artık tekrar görüşmemizde bilhassa Afrika ülkelerine -yani bu zikrettiğim ülkelerin adedini fazlaca daha artırabiliriz- garip gureba, yoksul fukara ülkelere ağır bir biçimde tahıl koridorundan tahıl, gübre, amonyak akışı sağlarsak oradaki halkları da rahatlatmış oluruz.”
Türk Devletleri Teşkilatının 9. Tepesi’ni muvaffakiyetle tamamladıklarını belirten Erdoğan, görüşmelerde Türk dünyasına ait şimdiki sıkıntıları etraflıca ele aldıklarını, gelecek periyotta iş birliği yapılacak alanları belirlediklerini söylemiş oldu.
Geçen sene İstanbul’daki tarihi tepede Türk dünyası vizyon dokümanının kabul edildiğini, dokümanla gelecek 20 yıla dair maksatların ortaya konulduğunu anımsatan Erdoğan, bu dorukta de birinci 5 yıllık uygulama kılavuzu niteliğindeki strateji evrakının kabul edildiğini aktardı. Erdoğan, kelamlarını şöyleki sürdürdü: “Ticaretten iktisada, kültürel konulardan etraf problemlerine kadar geniş bir yelpazede iş birliğimizin alt yapısını oluşturacak bir dizi muahedeye imza attık. Türk Kurulumuzun Teşkilata dönüştürülmesiyle Nahçıvan Mutabakatı’nda ortaya çıkan değişiklik muhtaçlığını akdettiğimiz bir protokolle giderdik. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bu çerçevede gözlemci üye olmasını kabul ettik. Türk dünyasının ayrılmaz bir modülü olan Kıbrıs Türkü’nün yalnız olmadığını gösterdik. Alınan bu tarihi sonucun başta Kıbrıs Türkleri olmak üzere hepimize iyi olmasını diliyorum. Kardeşlik hukukumuzun gereğini yerine getirdikleri için tüm başkanlara teşekkür ediyorum.”
Zirvede ayrıyeten ulaştırma, medya, kültür, turizm projelerinde atılabilecek ortak adımların görüşüldüğünü tabir eden Erdoğan, “Özellikle finans alanında dayanışmamızı güçlendirmek amacıyla Türk Yatırım Fonu’nu kurduk. Fonun sağlayacağı imkanların iş birliğimizi daha da kuvvetlendireceğine ve faaliyetlerimize ivme kazandıracağına inanıyorum.” diye konuştu.
Erdoğan, tepede şimdiki global sıkıntılara ait ortak yaklaşımların ve Türk dünyasında iş birliğinin geliştirilmesi konusundaki kararlılığın Semerkant Bildirisi’yle somutlaştırıldığını da söylemiş oldu.
Gelecek doruğun, 2023 yılında Kazakistan’da gerçekleştirileceğini belirten Erdoğan, “Zirveye katılan devlet ve hükümet liderleriyle samimi görüşmelerimiz oldu. Temaslarımızda ikili münasebetlerimize ilaveten yeni global mevzuları da ele aldık.” dedi.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in, şahsına Türkiye-Özbekistan alakalarına katkıları ötürüsıyla Yüksek Seviyeli İmam Buhari Nişanı’nı tevcih ettiğini, Türk Devletleri Teşkilatına ve Türk dünyasına olan hizmetleri niçiniyle de teşkilatın Türk Dünyası Ali Nişanı’yla taltif edildiğini aktaran Erdoğan, “Bu nişanları milletimiz ismine almaktan mütehassis oldum.” sözünü kullandı. Erdoğan, Türk Dünyası Ali Nişanı’nın, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ve Türkmenistan eski Devlet Lideri Kurbankulu Berdimuhammedov’a da tevcih edildiğini anımsattı.
Zirvede ayrıyeten Semerkant’ı Türk Dünyası Medeniyet Başşehri olarak ilan ettiklerini belirten Erdoğan, “Mevkidaşlarımla birliktece diktiğimiz fidanlarla hem beraberliğimizi güçlendirdik birebir vakitte 11 Kasım Ağaçlandırma Günü’müzü kutladık. Gerek zirvemizin gerekse Özbekistan’da yaptığımız öteki görüşmelerin hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. Devir başkanlığını devrettiğimiz Özbekistan’a konut sahiplikleri için teşekkür ediyor, muvaffakiyetler diliyorum.” diye konuştu.
“Başarılı bir iş birliği platformu olarak ispatlamış bulunuyor”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ondan sonrasında gazetecilerin sorularını yanıtladı. Türk Devletleri Teşkilatının geleceğine ait soruya Erdoğan, Türk devletleri içindeki iş birliğinin, gücünü tarihi kardeşlik bağlarından, ortak kültür, dayanışma, lisan ve geleneklerden aldığını söylemiş oldu.
Türk dünyasının ne yazık ki bugüne kadar hayli darbeler yediğini ve bu yediği darbeler sebebiyle de dilek edilen gayelere ulaşamadığını lisana getiren Erdoğan, şu biçimde konuştu: “Kendi ortalarında da ne yazık ki muhakkak bir güç devşiremedi, oluşamadı. Geçtiğimiz devir başkanlığını devraldığımız İstanbul Doruğu, Türk devletleri için aslında bir dönüm niteliği taşıyordu. Biz bu dorukla Türk Kurulunu, Türk Devletleri Teşkilatı ismiyle memleketler arası bir teşkilata dönüştürdük. O tepeyi gerçekleştirdiğimiz Demokrasi ve Özgürlükler Adası bu noktada önemli bir sıçrama merkezi oldu. Konut sahipliğini yaptığımız İstanbul Doruğu’nda ayrıyeten iş birliğimizin milletlerarası gayelerini ortaya koyan 2040 vizyonunu da kabul ettik. Bütün bu süreci Türk devletleri içindeki karşılıklı sevgiye, hürmete dayalı olarak yürüttük. Sağ olsunlar kardeşlerimiz de bu süreç içerisinde belirlediğimiz istikametten sapmadılar ve yere sağlam bastılar. İşte bugün de atılan adımların sonucu olarak şahsıma Türk Dünyası Ali Nişanı’nı takdim ettiler. Türk Devletleri Teşkilatı kendisini başarılı bir iş birliği platformu olarak ispatlamış bulunuyor; bölgesinde ve dünyada tartısı artıyor. Burada ayrıyeten Yüksek Seviyeli İmam Buhari Nişanı’yla taltif olmak bizim için hayli oldukca farklı, hayli epeyce manalıydı. Bilhassa de Şevket Mirziyoyev’in bu mevzuda hassasiyeti, Buhara’yı bu mevzuda bir merkez haline getirme çabaları var. Tahminen de önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde Türkiye-Özbekistan ortak üniversitesini kurmak suretiyle İmam Buhari Fakültesi yahut enstitüsü üzere bir adımı da inşallah burada birlikte atacağız. Birkaç gün evvel buraya arkadaşlarımız geldiler, birlikte Buhara’da, Taşkent’te çalışmalar yaptılar ve bu çalışmaların sonucunu de hayli kısa vakitte görmek istiyoruz. tıpkı vakitte bu birinci çeyrekte de imzaları atarak Türkiye-Özbekistan Üniversitesi’ni inşallah Taşkent’te kurmuş olacağız.”
“basit bir müddetç hayatıyoruz”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in gelecek hafta Endonezya’da yapılacak G20 Tepesi’ne katılmayacağını deklare ettiğı hatırlatılarak “Rus heyetine Sergey Lavrov’un başkanlık edeceğini biliyoruz. Rusya’nın şubat ayında Ukrayna’ya başlatmış olduğu savaştan daha sonra Biden ve Putin’in birinci kere bu dorukta bir ortaya gelmesi bekleniyordu. Putin’in tepeye katılmamasını nasıl yorumlarsınız? Siz hem Rusya hem Ukrayna önderleriyle yakinen görüşüyorsunuz. Tepe öncesinde bir telefon görüşmeniz olacak mı kendisiyle? Bir de bu kapsamda savaşın sona erme ihtimalini nasıl görüyorsunuz?” soruları üzerine Erdoğan, şunları kaydetti: “Doğrusu kendisiyle son görüşmemde Endonezya’ya gelmesinin isabetli olabileceği kanaatinde olduğumu söylemiştim. Ancak kendisi de ‘Ben bir değerlendirmemi yapayım, ona nazaran haber veririm’ demişti. daha sonra Dışişleri Bakanının Endonezya’ya gelmesine karar vermişler. Bu 2-3 gün içerisinde şayet kendisiyle bir irtibatım olabilirse neler düşündüğünü, ne üzere adımlar atacaklarını, bilhassa de bu sürecin, yani diyaloğun barışa dönüştürülmesi noktasında adımlarının ne olabileceğini kendisiyle konuşma imkanı bulabilirim. Doruğa katılmama konusunda Sayın Putin demek ki kendi takımıyla bunun istişaresini yapmış, sonunda da bu biçimde bir karara varmıştır. Bu bahiste bir değerlendirmeye girmek hem kendisine saygısızlık olur hem takımına saygısızlık olur. Bu natürel kendilerinin bileceği bir iştir. Zira bayağı bir müddetç hayatıyoruz.”
Rusya’nın bayağı bir devlet olmadığını, kuvvetli bir devlet olduğunu lisana getiren Erdoğan, “Tabii başta Amerika olmak üzere Batı, Rusya’ya adeta sınırsız saldırıyor. Bütün bunların karşısında da natürel şu anda Rusya bir direnç ortaya koyuyor. Biz de sanki nasıl olur da -işte bir tahıl koridoru olayı gerçekleşti- buradan bir barış koridorunu açabiliriz, bunun çabası içerisindeyiz. Bunun için de en hoş yol, diyalogdan barışa giden bir yol olabilir diye düşünüyoruz.” dedi.
Burada yalnızca Putin’in kanaatlerinin yetmeyeceğini, Zelenskiy ile de görüşerek burada onların düşündükleri nedir, onlar bu biçimde bir şeye nasıl bakarlar, onların da kanaatini alacaklarını tabir eden Erdoğan, “Ve bu arabuluculuk sanki bizi bir barışa taşır mı, bunu da görmenin yollarını arayacağız. Ancak şimdilik bizim için en kıymetlisi bu tahıl koridorunu önemli manada işletmek. Amonyak birebir biçimde, gübre birebir biçimde. Burada alışılmış Sayın Putin’in de gayesi bilhassa yoksul Afrika ülkelerini öne çıkaralım; Mali üzere, Somali üzere, Sudan üzere ülkeleri öne çıkaralım tarafında. Ve biz fiyatsız olarak onlara tahılı gönderebiliriz teklifini bana yaptı. bu biçimde bir adım atıldığı anda biz de birebir hassasiyeti gösterebiliriz.” diye konuştu.
“Süre tahdidi koymak bana göre yanlış olur”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 19 Kasım’da tahıl koridoru muahedesinin sona ereceği hatırlatılarak “Uzatılması için görüşmelerin devam ettiğini biliyoruz. Sanki siz taraflara bir daha 4 ay mı, yoksa daha uzun müddetli bir mutabakat mı önereceksiniz? Bir tavsiyeniz olacak mı?” sorularını şöyleki yanıtladı:
“Orada mühlet tahdidi koymak bana göre yanlış olur. Biz kendilerine bu işi ne kadar uzun fiyatlarsa o kadar isabetli olacağını belirttik. Öte yandan bana bakılırsa bizim daha epeyce bu işin hududunu düzgün çizmemiz, bunun üzerinde yeterli çalışmamız lazım. Yani Putin’in söylemiş olduği üzere, Afrika ülkeleri ismiyle bu adım atılabilir. Zira şu anda yoksul fukara, garip gureba daima Afrika ülkelerinde. Afrika’yı bir tarafa koyup Avrupa’ya göndermek adil bir yaklaşım olmaz. Çünkü ‘Biz bu biçimde yapacaktık lakin bu biçimde olmadı, Avrupa ülkelerine gidiyor.’ dedi. Ve Avrupa ülkelerine gidiş de onun bu bahisteki yaklaşımını olumsuz etkiledi. Artık tekrar görüşmemizde bilhassa Afrika ülkelerine -yani bu zikrettiğim ülkelerin adedini fazlaca daha artırabiliriz- garip gureba, yoksul fukara ülkelere ağır bir biçimde tahıl koridorundan tahıl, gübre, amonyak akışı sağlarsak oradaki halkları da rahatlatmış oluruz.”