Ali Ekber YILDIRIM
Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı’nın 1 Mart 2022 tarihindeki Resmi Gazete’de yayınlanan “Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile maden alanlarına denk gelen zeytinlik alanların madencilik faaliyetinin yapılabilmesi için zeytin ağaçlarının taşınması yahut zeytin kesilmesi, madencilik faaliyeti tamamlandıktan daha sonra alanın rehabilite edilmesini öngoren düzenlemenin yürütmesi, Danıştay 8. Dairesi tarafınca ders niteliğinde bir karar ile durduruldu.
Çiftçi Sendikaları’nın başvurusu üzerine Danıştay 8. Dairesi, Lider Yüksel Öztürk, Üyeler Yücel Bulmuş, Tülay Bulgurcu, İsmail Hakkı Sayın, Mustafa Nafiz Acar’ın oybirliği ile aldığı yürütmenin durdurulması sonucunda bu yönetmeliğin uygulanması halinde telafisi güç ve imkansız ziyanlara niye olacağı tabir edildi. Güç Bakanlığı elektrik muhtaçlığını mazeret ederek bu düzenlemeyi “kamu yararı” için mecburî olduğunu savunsa da Danıştay, asıl kamu faydasının zeytincilikte olduğunu bir defa daha göstermiş oldu.
Telafisi güç ve imkansız ziyanlara niye olacak
Danıştay 8.Dairesi sonucunda Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığının zeytin alanları konusunda düzenleme yapma ytesirinin olmadığını, Zeytincilik Yasası’nın 20. hususunda, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 kilometre uzaklıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamayacağı ve işletilemeyeceği; bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli ziraî sanayi işletmelerinin üretimi ve işletilmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının müsaadesine bağlı olduğu, zeytincilik alanların daraltılamayacağı, lakin, belediye sonları ortasında bulunan zeytinlik alanlarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve toplumsal tesisler dahil toplam yapılaşmanın, zeytinlik alanının % 10’unu geçemeyeceği, bu alanlardaki zeytin ağaçlarının sökülmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının fenni münasebete dayalı müsaadesine tabi olduğuna dikkat çekiliyor. Kararda, “Dava konusu düzenleme ile zeytinlik alanlarda, zeytinlerin sökülmek ve taşınmak ya da sökme ve taşıma yoluna dahi gidilmeksizin madencilik faaliyeti yürütülmesine imkan tanındığından, sökülen ve taşınan ya da madencilik faaliyeti niçiniyle tahrip olan alanların eski hale getirilmesinin mümkün olmaması sebebiyle Yönetmeliğin uygulanmasının telafisi güç ve imkansız ziyanlar doğuracağı açıktır.” denildi.
Zeytincilik Yasası 9 defa değiştirilmek istendi
Adalet ve Kalkınma Partisi iktidara geldikten daha sonra zeytincilik yasasını değiştirmeye yönelik birinci çalışmayı 2003 yılında, yani iktidara geldikten hayli kısa bir süre daha sonra gündeme getirdi. çabucak sonrasında 17 Ocak 2006’da, 15 Temmuz 2008’de, 3 Temmuz 2009’da, 21 Nisan 2010’da, 20 Şubat 2013’te, 16 Haziran 2014’te, 17 Mayıs 2017’de ve 1 Mart 2022’de olmak üzere bu güne kadar tam 9 sefer zeytin alanları ile ilgili yasal düzenleme teşebbüsünde bulundu.
Bugüne kadar bu düzenlemelerin 9’u ya yargıdan döndü yahut Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde hassas milletvekillerinin eforu ve takviyesi ile reddedildi, geri püskürtüldü.
Yürütmenin durdurulması sonucu
Danıştay 8.Dairesi’nin zeytinlik alanları koruyan ve ders niteliğindeki sonucu motamot şöyleki:
DAVACI VE YÜRÜTMENİN DURDURULMASINI İSTEYEN: Çiftçiler Sendikası
VEKİLİ: Av. Mahmut Fevzi ÖZLÜER
DAVALI: Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı
VEKİLLERİ: Hukuk Müşaviri Fatma ERDAŞ, Av. Gülçin ÖZGÜR
İSTEMİN KONUSU:
01/03/2022 tarih ve 31765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali ile yürütmesinin durdurulması istemidir.
DAVACININ SAVLARI:
Dava konusu düzenlemenin; Anayasanın 45. hususuna alışılmamış bir düzenleme olduğu, tapuda zeytinlik olarak kayıtlı alanların madencilik faaliyetlerine açılması kararınu doğuracağı ve binlerce yıllık zeytinlik alanlarda var olan tarihi, kültürel, ekonomik ve turistik pahalara ziyan vereceği ileri sürülmüştür.
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 20. hususu uyarınca, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 km aralıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamayacağı ve işletilemeyeceği, hakikaten Danıştay Sekizinci Dairesinin daha evvel de bu tarafta sonucunın bulunduğu öne sürülmüştür.
DAVALININ SAVUNMASI:
Anayasanın 124. hususu uyarınca yönetmelik çıkarma ytesirinin kullanılmasında kamu hukuku istikametinden rastgele bir pürüz bulunmadığı, yeni ekonomik ve toplumsal gelişmeler ile birlikte ülkenin artan güç muhtaçlığının evvela yerli kaynaklardan karşılanması ve bu istikametteki faaliyetlerin zeytinlik alanlarda kayıp yaşanmadan, istikrarlı bir halde sürdürülmesi gayesiyle dava konusu Yönetmeliğin yayınlandığı savunulmaktadır.
Zeytinlik alanların düzenleme altına alındığı 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un yürürlüğe girdiği 1939 yılında vaktin koşulları dahilinde yurt çapında bulunan yabani zeytinlerin aşılattırılması ve bu suretle zeytin ve zeytinyağı üretiminin arttırılarak ülke iktisadına katkı sağlamasını temin ve teşvik gayesiyle hazırlandığı, güç kaynaklarına duyulan ülke ihtiyacının de kamu faydasına haiz olduğu, güç kaynaklarının günlük hayatın ve üretimin en kıymetli yapı taşı olduğu, gücün kesintisiz, sağlam ve en uygun biçimde temini ve bu faaliyetlerin uygun fiyatlarla sağlanabilmesi gerektiği belirtilmektedir.
Dava konusu düzenlemenin 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna alışılmamış olmadığı, düzenlemede zeytin alanlarının daraltılması değil zeytin ağaçlarının taşınmasının kelam konusu olduğu, zeytin ağaçlarının taşınmasının zeytin alanının daraltılması manasına gelmediği, sahanın taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda ise madencilik faaliyeti bitiminde sahanın rehabilite edilerek eski hale getirileceğinin taahhüt edilmesinin mecburî olduğu ve bu biçimdelikle zeytin alanlarının daraltılmasının önüne geçildiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ: Kadriye KARACA
NİYETİ: Yürütmenin durdurulması isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve 2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 27. hususu uyarınca evraktaki evraklar incelendikten daha sonra işin gereği görüşüldü:
Üye İsmail Hakkı Sayın’ın bakılan davanın açılma münasebetleri içinde 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna terslik tezlerine yer verildiği, davanın tahlili için anılan mevzuatın irdelenmesi gerektiği, hakikaten Dairemizin karar öne sürülen nedeninde de zeytincilik ile ilgili mevzuata dayanıldığı, bu durumda uyuşmazlığın 2575 sayılı Yasaya 3619 sayılı Kanunla eklenen Ek 1 hususu kararı uyarınca Danıştay Onuncu Dairesi ile birlikte yapılacak müşterek görüşmede çözülmesi gerektiği istikametindeki karşı oyuna karşılık, dava konusu uyuşmazlığın 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununun uygulanması ile ilgili yöntem ve temelleri düzenlemek hedefiyle 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununa dayanılarak hazırlanan 21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali isteminden kaynaklandığı ve uyuşmazlığın görüm ve tahlilinin Danıştay Sekizinci Dairesinin nazaranvinde olduğuna oyoldukcaluğu ile karar verilerek işin aslı incelendi.
İNCELEME VE MÜNASEBET:
Dava; 01/03/2022 tarih ve 31765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu Yönetmelik değişikliği ile 21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinin “Tarım topraklarında madencilik faaliyetleri” başlıklı 115. unsuruna eklenen 4. fıkrasında; “(4) (Ek:RG-01/3/2022-31765) Ülkenin elektrik gereksinimini karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin diğer alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kişinin faaliyetlerin bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini taahhüt etmesi kuralıyla Genel Müdürlük tarafınca belirlenen çalışma takvimi içerisinde zeytin alanının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Bakanlıkça müsaade verilebilir. Zeytin alanının taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Bakanlıkça müsaade verilebilmesi için madencilik faaliyeti yürütecek kişinin madencilik faaliyetleri bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini ve Tarım ve Orman Bakanlığınca uygun görülecek alanda dikim normlarına uygun, faaliyet yürütülecek saha ile muadil büyüklükte zeytin bahçesi tesis edeceğini taahhüt etmesi zaruridir. Bu fıkra kapsamında zeytin alanının taşınmasına ait tüm masraflardan ve zeytin alanının taşınmasından kaynaklanan tüm taleplerden madencilik faaliyeti yürütmesi istikametinde lehine karar verilen kişi sorumludur. Bu fıkra kapsamında zeytin alanının taşınmasına ait yol ve temeller Tarım ve Orman Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça, zeytin bahçesi tesis edilmesine ait yordam ve asıllar Tarım ve Orman Bakanlığınca belirlenir.” düzenlemesi yer almaktadır.
21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliği; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin karar ve tasarrufu altında olan ve içerisinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi olmayıp Devletin mülkiyetinde olan maden kaynaklarının, ulusal menfaatlere uygun olarak aranması, işletilmesi, geliştirilmesi ve üretilmesi maksadıyla gerçek ve hukukî bireylere Bakanlık tarafınca muhakkak bir müddetyle hak verilmesi için 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununun uygulanması ile ilgili yol ve asılları düzenlemek emeliyle 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Yordamı Kanunu’nun 27. unsurunun 2. fıkrasında, idari sürecin uygulanması hâlinde telafisi güç yahut imkansız ziyanların doğması ve idari sürecin açıkça hukuka alışılmamış olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda yürütmenin durdurulmasına karar verileceği kuralı yer almıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ”Tarım, hayvancılık ve bu üretim kısımlarında çalışanların korunması” başlığını taşıyan 45. unsurunda; Devletin, tarım toprakları ile çayır ve mer’aların emel dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, ziraî üretim planlaması prensiplerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak niyetiyle, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve öbür girdilerinin sağlanmasını kolaylaştıracağı; “Yönetmelikler” başlığını taşıyan 124. hususunda; Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu hukuksal şahıslarının, kendi misyon alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara ters olmamak koşuluyla, yönetmelikler çıkarabilecekleri kural bağlanmıştır.
3213 sayılı Maden Kanunu’nun “Madencilik faaliyetlerinde izinler” başlıklı 7. hususunun 7. fıkrasında; “(Ek fıkra: 10/6/2010-5995/3 md.) Madencilik faaliyeti yapılan alanların, müsaadeye tabi alan olmaları halinde, ilgili olduğu kanun kararlarına göre gerekli müsaadelerin alınması zaruridir. Fakat, Genel Müdürlükçe işletme ruhsatı verildikten daha sonra, işletme ruhsat alanının öbür kanunlara göre müsaadeye tabi alan haline gelmesi durumunda ilgili kanunların öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirilmesi suretiyle kazanılmış haklar korunarak faaliyetler sürdürülür. Öbür kanunlara nazaran müsaadeye tabi alanlar, Genel Müdürlüğün görüşü alınarak belirlenir. ” kararı yer almıştır.
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 1. hususunda, aşılı zeytinlerin bakım, tımar ve toplanma ve sıklarının kökletme ve bir daha fidan dikme suretiyle meydana getirilecek zeytinliklerin tesis ve yetiştirme, yabani zeytinliklerin açma ve aşılama işlerinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın (Tarım ve Orman Bakanlığı) direktifi altında yapılacağı; 2. hususunda, orman hudutları haricinde bulunan ve Devletin karar ve tasarrufunda olan yabani zeytinlik, Antep fıstığı ve harnupluklar ve her nevi sakız nevileri ile orman sonları haricinde olup da 17/10/1983 tarih ve 2924 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makiliklerin Tarım ve Orman Bakanlığınca tespit edilip haritalandırılacağı; 3. unsurunda de, bu alanlarda yabani zeytin, fıstıklık ve harnupluk ile sakız nevileri olan menengiç, buttum, yabani sakız, Filistin sakızı ağaçlarını aşılayıp yetiştirecekler ile zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makilik alanlarda gerekli temizlemeyi yapıp zeytin dikim alanları meydana getireceklerin, dilekçe ile arazinin bulunduğu en büyük mülki amire başvuracakları, başvuranlar içinde Bakanlıkça belirlenecek temel ve öncelik sırasına göre seçilen şahıslardan, bu süreçleri yerine getireceklerine dair bir yükümlülük evrakı alınacağı, fidan dikecek olanlara devletçe maliyet bedeli üzerinden zeytin fidanı sağlanacağı, beş yıl müddet ile taşınmazın gayesine uygun olarak kullanıldığı Tarım ve Orman Bakanlığınca tespit edilenlere mahallin en büyük mülki amiri tarafınca tapularının devredileceği, bu yolla verilen taşınmazların hiçbir biçimde veriliş gayesi haricinde kullanılamayacağı, bu taşınmazların; miras dahil hiçbir biçimde bölünemeyeceği, veriliş tarihli yüzölçümünün hiçbir biçimde küçültülemeyeceği, aksi takdirde Hazinece geri alınacağı, bu konularda taşınmaz siciline gerekli şerhin verileceği, bu unsura göre verilen mühlet ortasında aşılama, temizleme, dikim ve bakım süreçleri yapılmamış olursa verilen müsaadenin Bakanlıkça resen iptal edileceği kurallarına yer verilmiştir.
Anılan Kanun’un 17. unsurunun 1. fıkrasında, Devletin; zeytinciliğin ıslahı, yeni zeytin dikim alanlarının tespiti, zeytin dikim ve yetiştirilmesinin teşviki ile randımanın artırılması, hastalık ve zararlılarla çaba ile eser elde etmekte masrafları azaltıcı araç ve gereçlerin imal ve ithalinde gerekli kolaylıkları sağlayacağı; 20. hususunda ise, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 kilometre uzaklıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamayacağı ve işletilemeyeceği; bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli ziraî sanayi işletmelerinin üretimi ve işletilmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının müsaadesine bağlı olduğu, zeytincilik alanların daraltılamayacağı, lakin, belediye sonları ortasında bulunan zeytinlik alanlarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve toplumsal tesisler dahil toplam yapılaşmanın, zeytinlik alanının % 10’unu geçemeyeceği, bu alanlardaki zeytin ağaçlarının sökülmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının fenni münasebete dayalı müsaadesine tabi olduğu; bu müsaadenin verilmesinde, Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı araştırma enstitülerinin ve mahallinde var ise ziraat odasının uygun görüşünün alınacağı; bu hâlde dahi kesin zaruret görülmeyen zeytin ağacının kesilemeyeceği ve sökülemeyeceği; müsaadesiz kesenler yahut sökenlere ağaç başına altmış Türk Lirası idarî para cezası verileceği kuralları yer almıştır.
TÜREL KIYMETLENDİRME:
Anayasanın 124. unsuru uyarınca davalı Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığının yönetmelik çıkarma yetkisi konusunda tereddüt bulunmamakla bir arada, çıkarılacak yönetmeliğin Bakanlığın nazaranv alanı ile ilgili olması, kanunların uygulanmasını sağlama hedefi gütmesi ve kanunlara karşıt olmaması gerektiği hususu da birebir hususta yer alan Anayasa kuralıdır.
Davalı Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafınca çıkarılan Yönetmelik değişikliği ile özetle; ülkenin elektrik gereksinimini karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi halinde faaliyetlerin öteki alanlarda yürütülmesinin mümkün olmadığı durumda madencilik faaliyeti bitiminde sahanın rehabilite edileceğine ve eski hale getirileceğine ait taahhütte bulunulması halinde zeytin alanının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığınca müsaade verileceği düzenlenmiştir.
3213 sayılı Maden Kanunu’nun 7. hususunun 7. fıkrasında, madencilik faaliyeti yapılan alanların, müsaadeye tabi alan olmaları halinde, ilgili olduğu kanun kararlarına göre gerekli müsaadelerin alınmasının zarurî olduğu kurala bağlanmış, 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun 20.maddesinde ise; zeytinlik alanlarının daraltılması, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 kilometre uzaklıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılması ve işletilmesi yasaklanmıştır.
Bu durumda, zeytinlik alanlarda yürütülecek madencilik faaliyetleri bakımından 3213 sayılı Kanun’un 7.maddesinde, “ilgili kanun hükümleri” formunda yapılan atfın 3573 21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliği; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin karar ve tasarrufu altında olan ve içerisinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi olmayıp Devletin mülkiyetinde olan maden kaynaklarının, ulusal menfaatlere uygun olarak aranması, işletilmesi, geliştirilmesi ve üretilmesi emeliyle gerçek ve hükmî şahıslara Bakanlık tarafınca muhakkak bir müddetyle hak verilmesi için 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden sayılı Kanun kararlarına yönelik olduğu ve başka bir yasal düzenleme yapılmadığı sürece zeytinlik alanlarda madencilik faaliyetlerinin fakat anılan Kanun kararlarına çerçevesinde yürütülebileceği kararına ulaşılmaktadır.
3573 sayılı Kanun ise zeytinlik alanlarla ilgili olarak yalnızca; Tarım ve Orman Bakanlığının müsaadesi ile zeytinyağı fabrikaları ve küçük ölçekli ziraî sanayi işletmelerinin üretimi ve işletilmesine cevaz vermiş, zeytinlik alanların daraltılamayacağı kuralının istisnası olarak belediye sonları ortasında bulunan zeytinlik alanların imar hudutları içine alınması halinde altyapı ve toplumsal tesisler dahil toplam zeytinlik alanın en çok yüzde onu kadarlık kısmının yapılaşmaya açılması imkanı getirilmiş, bu alanlardaki zeytin ağaçlarının sökülmesi Tarım ve Orman Bakanlığının fenni münasebete dayalı müsaadesine tabi kılınmıştır.
Dava konusu Yönetmelik değişikliği ile gerek Maden Kanununda yer alan ilgili kanun kararlarına göre alınacak müsaadeleri mecburî tutan karar gerekse Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun ile getirilen yasaklama ve sonlandırmalar göz gerisi edilerek, zeytinlik alanlardaki zeytinlerin sökülüp taşınması, diğer yere dikilmesi, taşımanın mümkün olmaması halinde ise direkt madencilik faaliyetine başlanılarak faaliyetin sonunda sahanın rehabilite edilip eski haline getirilmesi tarafında madencinin vereceği taahhütname ve davalı bakanlığın müsaadesi, bu alanlarda madencilik faaliyeti yürütülmesi için kâfi görülmüştür.
Davalı idarece yeni ekonomik ve toplumsal gelişmeler ile birlikte ülkenin artan güç gereksiniminin evvela yerli kaynaklardan karşılanması ve bu taraftaki faaliyetlerin zeytinlik alanlarda kayıp yaşanmadan, istikrarlı bir halde sürdürülmesi gayesiyle dava konusu yönetmeliğin yayınlandığı ileri sürülmekte ise de; 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı Ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun uyarınca korunma altında bulunan zeytinlik alanlardaki faaliyetlerin Kanun ile düzenlenmesi gerektiği ve aslında davalı Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın bu alanı kendi başına yönetmelik ile düzenleme yetkisi bulunmadığından davalı yönetimin bu savı yerinde görülmemiştir.
Yapılan açıklamalar çerçevesinde, Maden Kanununda madencilik faaliyetleri için, ilgili kanun kararlarına yapılan atıf ve 3573 sayılı Kanun ile getirilen sınırlamalar ve yasaklamaların Yönetmelikle ile ortadan kaldırılması mümkün olmadığından, 3213 sayılı Kanunda ya da 3573 sayılı Kanunda değişiklik yapılmaksızın dava konusu Yönetmelik değişikliği ile zeytinlik alanlarda madencilik faaliyetine davalı Yönetimin müsaadesi ve madencinin taahhütnamesi ile imkan sağlayan düzenlemede hukuka uyarlık görülmemiştir.
Dava konusu düzenleme ile zeytinlik alanlarda, zeytinlerin sökülmek ve taşınmak ya da sökme ve taşıma yoluna dahi gidilmeksizin madencilik faaliyeti yürütülmesine imkan tanındığından, sökülen ve taşınan ya da madencilik faaliyeti niçiniyle tahrip olan alanların eski hale getirilmesinin mümkün olmaması sebebiyle Yönetmeliğin uygulanmasının telafisi güç ve imkansız ziyanlar doğuracağı açıktır.
Bu durumda, 2577 sayılı Kanunun üstte belirtilen 27. unsurunda yer alan şartların birlikte gerçekleştiği anlaşıldığından yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne karar verilmesi gerektiği kararına varılmıştır.
KARAR kararı:
Açıklanan niçinlerle;
1. 01/03/2022 tarih ve 31765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASINA,
2. sonucun bildirimini izleyen günden itibaren 7 (yedi) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası’na itiraz yolu açık olmak üzere, 20/04/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Lider Yüksel Öztürk
Üye Yücel Bulmuş
Üye Tülay Bulgurcu
Üye İsmail Hakkı Sayın
Üye Mustafa Nafiz Acar
Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı’nın 1 Mart 2022 tarihindeki Resmi Gazete’de yayınlanan “Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile maden alanlarına denk gelen zeytinlik alanların madencilik faaliyetinin yapılabilmesi için zeytin ağaçlarının taşınması yahut zeytin kesilmesi, madencilik faaliyeti tamamlandıktan daha sonra alanın rehabilite edilmesini öngoren düzenlemenin yürütmesi, Danıştay 8. Dairesi tarafınca ders niteliğinde bir karar ile durduruldu.
Çiftçi Sendikaları’nın başvurusu üzerine Danıştay 8. Dairesi, Lider Yüksel Öztürk, Üyeler Yücel Bulmuş, Tülay Bulgurcu, İsmail Hakkı Sayın, Mustafa Nafiz Acar’ın oybirliği ile aldığı yürütmenin durdurulması sonucunda bu yönetmeliğin uygulanması halinde telafisi güç ve imkansız ziyanlara niye olacağı tabir edildi. Güç Bakanlığı elektrik muhtaçlığını mazeret ederek bu düzenlemeyi “kamu yararı” için mecburî olduğunu savunsa da Danıştay, asıl kamu faydasının zeytincilikte olduğunu bir defa daha göstermiş oldu.
Telafisi güç ve imkansız ziyanlara niye olacak
Danıştay 8.Dairesi sonucunda Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığının zeytin alanları konusunda düzenleme yapma ytesirinin olmadığını, Zeytincilik Yasası’nın 20. hususunda, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 kilometre uzaklıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamayacağı ve işletilemeyeceği; bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli ziraî sanayi işletmelerinin üretimi ve işletilmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının müsaadesine bağlı olduğu, zeytincilik alanların daraltılamayacağı, lakin, belediye sonları ortasında bulunan zeytinlik alanlarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve toplumsal tesisler dahil toplam yapılaşmanın, zeytinlik alanının % 10’unu geçemeyeceği, bu alanlardaki zeytin ağaçlarının sökülmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının fenni münasebete dayalı müsaadesine tabi olduğuna dikkat çekiliyor. Kararda, “Dava konusu düzenleme ile zeytinlik alanlarda, zeytinlerin sökülmek ve taşınmak ya da sökme ve taşıma yoluna dahi gidilmeksizin madencilik faaliyeti yürütülmesine imkan tanındığından, sökülen ve taşınan ya da madencilik faaliyeti niçiniyle tahrip olan alanların eski hale getirilmesinin mümkün olmaması sebebiyle Yönetmeliğin uygulanmasının telafisi güç ve imkansız ziyanlar doğuracağı açıktır.” denildi.
Zeytincilik Yasası 9 defa değiştirilmek istendi
Adalet ve Kalkınma Partisi iktidara geldikten daha sonra zeytincilik yasasını değiştirmeye yönelik birinci çalışmayı 2003 yılında, yani iktidara geldikten hayli kısa bir süre daha sonra gündeme getirdi. çabucak sonrasında 17 Ocak 2006’da, 15 Temmuz 2008’de, 3 Temmuz 2009’da, 21 Nisan 2010’da, 20 Şubat 2013’te, 16 Haziran 2014’te, 17 Mayıs 2017’de ve 1 Mart 2022’de olmak üzere bu güne kadar tam 9 sefer zeytin alanları ile ilgili yasal düzenleme teşebbüsünde bulundu.
Bugüne kadar bu düzenlemelerin 9’u ya yargıdan döndü yahut Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde hassas milletvekillerinin eforu ve takviyesi ile reddedildi, geri püskürtüldü.
Yürütmenin durdurulması sonucu
Danıştay 8.Dairesi’nin zeytinlik alanları koruyan ve ders niteliğindeki sonucu motamot şöyleki:
DAVACI VE YÜRÜTMENİN DURDURULMASINI İSTEYEN: Çiftçiler Sendikası
VEKİLİ: Av. Mahmut Fevzi ÖZLÜER
DAVALI: Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı
VEKİLLERİ: Hukuk Müşaviri Fatma ERDAŞ, Av. Gülçin ÖZGÜR
İSTEMİN KONUSU:
01/03/2022 tarih ve 31765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali ile yürütmesinin durdurulması istemidir.
DAVACININ SAVLARI:
Dava konusu düzenlemenin; Anayasanın 45. hususuna alışılmamış bir düzenleme olduğu, tapuda zeytinlik olarak kayıtlı alanların madencilik faaliyetlerine açılması kararınu doğuracağı ve binlerce yıllık zeytinlik alanlarda var olan tarihi, kültürel, ekonomik ve turistik pahalara ziyan vereceği ileri sürülmüştür.
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 20. hususu uyarınca, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 km aralıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamayacağı ve işletilemeyeceği, hakikaten Danıştay Sekizinci Dairesinin daha evvel de bu tarafta sonucunın bulunduğu öne sürülmüştür.
DAVALININ SAVUNMASI:
Anayasanın 124. hususu uyarınca yönetmelik çıkarma ytesirinin kullanılmasında kamu hukuku istikametinden rastgele bir pürüz bulunmadığı, yeni ekonomik ve toplumsal gelişmeler ile birlikte ülkenin artan güç muhtaçlığının evvela yerli kaynaklardan karşılanması ve bu istikametteki faaliyetlerin zeytinlik alanlarda kayıp yaşanmadan, istikrarlı bir halde sürdürülmesi gayesiyle dava konusu Yönetmeliğin yayınlandığı savunulmaktadır.
Zeytinlik alanların düzenleme altına alındığı 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un yürürlüğe girdiği 1939 yılında vaktin koşulları dahilinde yurt çapında bulunan yabani zeytinlerin aşılattırılması ve bu suretle zeytin ve zeytinyağı üretiminin arttırılarak ülke iktisadına katkı sağlamasını temin ve teşvik gayesiyle hazırlandığı, güç kaynaklarına duyulan ülke ihtiyacının de kamu faydasına haiz olduğu, güç kaynaklarının günlük hayatın ve üretimin en kıymetli yapı taşı olduğu, gücün kesintisiz, sağlam ve en uygun biçimde temini ve bu faaliyetlerin uygun fiyatlarla sağlanabilmesi gerektiği belirtilmektedir.
Dava konusu düzenlemenin 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna alışılmamış olmadığı, düzenlemede zeytin alanlarının daraltılması değil zeytin ağaçlarının taşınmasının kelam konusu olduğu, zeytin ağaçlarının taşınmasının zeytin alanının daraltılması manasına gelmediği, sahanın taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda ise madencilik faaliyeti bitiminde sahanın rehabilite edilerek eski hale getirileceğinin taahhüt edilmesinin mecburî olduğu ve bu biçimdelikle zeytin alanlarının daraltılmasının önüne geçildiği belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ: Kadriye KARACA
NİYETİ: Yürütmenin durdurulması isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve 2577 sayılı İdari Yargılama Yöntemi Kanunu’nun 27. hususu uyarınca evraktaki evraklar incelendikten daha sonra işin gereği görüşüldü:
Üye İsmail Hakkı Sayın’ın bakılan davanın açılma münasebetleri içinde 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna terslik tezlerine yer verildiği, davanın tahlili için anılan mevzuatın irdelenmesi gerektiği, hakikaten Dairemizin karar öne sürülen nedeninde de zeytincilik ile ilgili mevzuata dayanıldığı, bu durumda uyuşmazlığın 2575 sayılı Yasaya 3619 sayılı Kanunla eklenen Ek 1 hususu kararı uyarınca Danıştay Onuncu Dairesi ile birlikte yapılacak müşterek görüşmede çözülmesi gerektiği istikametindeki karşı oyuna karşılık, dava konusu uyuşmazlığın 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununun uygulanması ile ilgili yöntem ve temelleri düzenlemek hedefiyle 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununa dayanılarak hazırlanan 21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali isteminden kaynaklandığı ve uyuşmazlığın görüm ve tahlilinin Danıştay Sekizinci Dairesinin nazaranvinde olduğuna oyoldukcaluğu ile karar verilerek işin aslı incelendi.
İNCELEME VE MÜNASEBET:
Dava; 01/03/2022 tarih ve 31765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu Yönetmelik değişikliği ile 21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinin “Tarım topraklarında madencilik faaliyetleri” başlıklı 115. unsuruna eklenen 4. fıkrasında; “(4) (Ek:RG-01/3/2022-31765) Ülkenin elektrik gereksinimini karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin diğer alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kişinin faaliyetlerin bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini taahhüt etmesi kuralıyla Genel Müdürlük tarafınca belirlenen çalışma takvimi içerisinde zeytin alanının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Bakanlıkça müsaade verilebilir. Zeytin alanının taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Bakanlıkça müsaade verilebilmesi için madencilik faaliyeti yürütecek kişinin madencilik faaliyetleri bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini ve Tarım ve Orman Bakanlığınca uygun görülecek alanda dikim normlarına uygun, faaliyet yürütülecek saha ile muadil büyüklükte zeytin bahçesi tesis edeceğini taahhüt etmesi zaruridir. Bu fıkra kapsamında zeytin alanının taşınmasına ait tüm masraflardan ve zeytin alanının taşınmasından kaynaklanan tüm taleplerden madencilik faaliyeti yürütmesi istikametinde lehine karar verilen kişi sorumludur. Bu fıkra kapsamında zeytin alanının taşınmasına ait yol ve temeller Tarım ve Orman Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça, zeytin bahçesi tesis edilmesine ait yordam ve asıllar Tarım ve Orman Bakanlığınca belirlenir.” düzenlemesi yer almaktadır.
21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliği; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin karar ve tasarrufu altında olan ve içerisinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi olmayıp Devletin mülkiyetinde olan maden kaynaklarının, ulusal menfaatlere uygun olarak aranması, işletilmesi, geliştirilmesi ve üretilmesi maksadıyla gerçek ve hukukî bireylere Bakanlık tarafınca muhakkak bir müddetyle hak verilmesi için 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununun uygulanması ile ilgili yol ve asılları düzenlemek emeliyle 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden Kanununa dayanılarak hazırlanmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Yordamı Kanunu’nun 27. unsurunun 2. fıkrasında, idari sürecin uygulanması hâlinde telafisi güç yahut imkansız ziyanların doğması ve idari sürecin açıkça hukuka alışılmamış olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda yürütmenin durdurulmasına karar verileceği kuralı yer almıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ”Tarım, hayvancılık ve bu üretim kısımlarında çalışanların korunması” başlığını taşıyan 45. unsurunda; Devletin, tarım toprakları ile çayır ve mer’aların emel dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, ziraî üretim planlaması prensiplerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak niyetiyle, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve öbür girdilerinin sağlanmasını kolaylaştıracağı; “Yönetmelikler” başlığını taşıyan 124. hususunda; Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu hukuksal şahıslarının, kendi misyon alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara ters olmamak koşuluyla, yönetmelikler çıkarabilecekleri kural bağlanmıştır.
3213 sayılı Maden Kanunu’nun “Madencilik faaliyetlerinde izinler” başlıklı 7. hususunun 7. fıkrasında; “(Ek fıkra: 10/6/2010-5995/3 md.) Madencilik faaliyeti yapılan alanların, müsaadeye tabi alan olmaları halinde, ilgili olduğu kanun kararlarına göre gerekli müsaadelerin alınması zaruridir. Fakat, Genel Müdürlükçe işletme ruhsatı verildikten daha sonra, işletme ruhsat alanının öbür kanunlara göre müsaadeye tabi alan haline gelmesi durumunda ilgili kanunların öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirilmesi suretiyle kazanılmış haklar korunarak faaliyetler sürdürülür. Öbür kanunlara nazaran müsaadeye tabi alanlar, Genel Müdürlüğün görüşü alınarak belirlenir. ” kararı yer almıştır.
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’un 1. hususunda, aşılı zeytinlerin bakım, tımar ve toplanma ve sıklarının kökletme ve bir daha fidan dikme suretiyle meydana getirilecek zeytinliklerin tesis ve yetiştirme, yabani zeytinliklerin açma ve aşılama işlerinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın (Tarım ve Orman Bakanlığı) direktifi altında yapılacağı; 2. hususunda, orman hudutları haricinde bulunan ve Devletin karar ve tasarrufunda olan yabani zeytinlik, Antep fıstığı ve harnupluklar ve her nevi sakız nevileri ile orman sonları haricinde olup da 17/10/1983 tarih ve 2924 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makiliklerin Tarım ve Orman Bakanlığınca tespit edilip haritalandırılacağı; 3. unsurunda de, bu alanlarda yabani zeytin, fıstıklık ve harnupluk ile sakız nevileri olan menengiç, buttum, yabani sakız, Filistin sakızı ağaçlarını aşılayıp yetiştirecekler ile zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makilik alanlarda gerekli temizlemeyi yapıp zeytin dikim alanları meydana getireceklerin, dilekçe ile arazinin bulunduğu en büyük mülki amire başvuracakları, başvuranlar içinde Bakanlıkça belirlenecek temel ve öncelik sırasına göre seçilen şahıslardan, bu süreçleri yerine getireceklerine dair bir yükümlülük evrakı alınacağı, fidan dikecek olanlara devletçe maliyet bedeli üzerinden zeytin fidanı sağlanacağı, beş yıl müddet ile taşınmazın gayesine uygun olarak kullanıldığı Tarım ve Orman Bakanlığınca tespit edilenlere mahallin en büyük mülki amiri tarafınca tapularının devredileceği, bu yolla verilen taşınmazların hiçbir biçimde veriliş gayesi haricinde kullanılamayacağı, bu taşınmazların; miras dahil hiçbir biçimde bölünemeyeceği, veriliş tarihli yüzölçümünün hiçbir biçimde küçültülemeyeceği, aksi takdirde Hazinece geri alınacağı, bu konularda taşınmaz siciline gerekli şerhin verileceği, bu unsura göre verilen mühlet ortasında aşılama, temizleme, dikim ve bakım süreçleri yapılmamış olursa verilen müsaadenin Bakanlıkça resen iptal edileceği kurallarına yer verilmiştir.
Anılan Kanun’un 17. unsurunun 1. fıkrasında, Devletin; zeytinciliğin ıslahı, yeni zeytin dikim alanlarının tespiti, zeytin dikim ve yetiştirilmesinin teşviki ile randımanın artırılması, hastalık ve zararlılarla çaba ile eser elde etmekte masrafları azaltıcı araç ve gereçlerin imal ve ithalinde gerekli kolaylıkları sağlayacağı; 20. hususunda ise, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 kilometre uzaklıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamayacağı ve işletilemeyeceği; bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli ziraî sanayi işletmelerinin üretimi ve işletilmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının müsaadesine bağlı olduğu, zeytincilik alanların daraltılamayacağı, lakin, belediye sonları ortasında bulunan zeytinlik alanlarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve toplumsal tesisler dahil toplam yapılaşmanın, zeytinlik alanının % 10’unu geçemeyeceği, bu alanlardaki zeytin ağaçlarının sökülmesinin Tarım ve Orman Bakanlığının fenni münasebete dayalı müsaadesine tabi olduğu; bu müsaadenin verilmesinde, Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı araştırma enstitülerinin ve mahallinde var ise ziraat odasının uygun görüşünün alınacağı; bu hâlde dahi kesin zaruret görülmeyen zeytin ağacının kesilemeyeceği ve sökülemeyeceği; müsaadesiz kesenler yahut sökenlere ağaç başına altmış Türk Lirası idarî para cezası verileceği kuralları yer almıştır.
TÜREL KIYMETLENDİRME:
Anayasanın 124. unsuru uyarınca davalı Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığının yönetmelik çıkarma yetkisi konusunda tereddüt bulunmamakla bir arada, çıkarılacak yönetmeliğin Bakanlığın nazaranv alanı ile ilgili olması, kanunların uygulanmasını sağlama hedefi gütmesi ve kanunlara karşıt olmaması gerektiği hususu da birebir hususta yer alan Anayasa kuralıdır.
Davalı Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı tarafınca çıkarılan Yönetmelik değişikliği ile özetle; ülkenin elektrik gereksinimini karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi halinde faaliyetlerin öteki alanlarda yürütülmesinin mümkün olmadığı durumda madencilik faaliyeti bitiminde sahanın rehabilite edileceğine ve eski hale getirileceğine ait taahhütte bulunulması halinde zeytin alanının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığınca müsaade verileceği düzenlenmiştir.
3213 sayılı Maden Kanunu’nun 7. hususunun 7. fıkrasında, madencilik faaliyeti yapılan alanların, müsaadeye tabi alan olmaları halinde, ilgili olduğu kanun kararlarına göre gerekli müsaadelerin alınmasının zarurî olduğu kurala bağlanmış, 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun 20.maddesinde ise; zeytinlik alanlarının daraltılması, zeytinlik alanları ortasında ve bu alanlara en az 3 kilometre uzaklıkta zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılması ve işletilmesi yasaklanmıştır.
Bu durumda, zeytinlik alanlarda yürütülecek madencilik faaliyetleri bakımından 3213 sayılı Kanun’un 7.maddesinde, “ilgili kanun hükümleri” formunda yapılan atfın 3573 21/09/2017 tarihindeki ve 30187 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliği; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin karar ve tasarrufu altında olan ve içerisinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi olmayıp Devletin mülkiyetinde olan maden kaynaklarının, ulusal menfaatlere uygun olarak aranması, işletilmesi, geliştirilmesi ve üretilmesi emeliyle gerçek ve hükmî şahıslara Bakanlık tarafınca muhakkak bir müddetyle hak verilmesi için 4/6/1985 tarihindeki ve 3213 sayılı Maden sayılı Kanun kararlarına yönelik olduğu ve başka bir yasal düzenleme yapılmadığı sürece zeytinlik alanlarda madencilik faaliyetlerinin fakat anılan Kanun kararlarına çerçevesinde yürütülebileceği kararına ulaşılmaktadır.
3573 sayılı Kanun ise zeytinlik alanlarla ilgili olarak yalnızca; Tarım ve Orman Bakanlığının müsaadesi ile zeytinyağı fabrikaları ve küçük ölçekli ziraî sanayi işletmelerinin üretimi ve işletilmesine cevaz vermiş, zeytinlik alanların daraltılamayacağı kuralının istisnası olarak belediye sonları ortasında bulunan zeytinlik alanların imar hudutları içine alınması halinde altyapı ve toplumsal tesisler dahil toplam zeytinlik alanın en çok yüzde onu kadarlık kısmının yapılaşmaya açılması imkanı getirilmiş, bu alanlardaki zeytin ağaçlarının sökülmesi Tarım ve Orman Bakanlığının fenni münasebete dayalı müsaadesine tabi kılınmıştır.
Dava konusu Yönetmelik değişikliği ile gerek Maden Kanununda yer alan ilgili kanun kararlarına göre alınacak müsaadeleri mecburî tutan karar gerekse Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun ile getirilen yasaklama ve sonlandırmalar göz gerisi edilerek, zeytinlik alanlardaki zeytinlerin sökülüp taşınması, diğer yere dikilmesi, taşımanın mümkün olmaması halinde ise direkt madencilik faaliyetine başlanılarak faaliyetin sonunda sahanın rehabilite edilip eski haline getirilmesi tarafında madencinin vereceği taahhütname ve davalı bakanlığın müsaadesi, bu alanlarda madencilik faaliyeti yürütülmesi için kâfi görülmüştür.
Davalı idarece yeni ekonomik ve toplumsal gelişmeler ile birlikte ülkenin artan güç gereksiniminin evvela yerli kaynaklardan karşılanması ve bu taraftaki faaliyetlerin zeytinlik alanlarda kayıp yaşanmadan, istikrarlı bir halde sürdürülmesi gayesiyle dava konusu yönetmeliğin yayınlandığı ileri sürülmekte ise de; 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı Ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun uyarınca korunma altında bulunan zeytinlik alanlardaki faaliyetlerin Kanun ile düzenlenmesi gerektiği ve aslında davalı Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın bu alanı kendi başına yönetmelik ile düzenleme yetkisi bulunmadığından davalı yönetimin bu savı yerinde görülmemiştir.
Yapılan açıklamalar çerçevesinde, Maden Kanununda madencilik faaliyetleri için, ilgili kanun kararlarına yapılan atıf ve 3573 sayılı Kanun ile getirilen sınırlamalar ve yasaklamaların Yönetmelikle ile ortadan kaldırılması mümkün olmadığından, 3213 sayılı Kanunda ya da 3573 sayılı Kanunda değişiklik yapılmaksızın dava konusu Yönetmelik değişikliği ile zeytinlik alanlarda madencilik faaliyetine davalı Yönetimin müsaadesi ve madencinin taahhütnamesi ile imkan sağlayan düzenlemede hukuka uyarlık görülmemiştir.
Dava konusu düzenleme ile zeytinlik alanlarda, zeytinlerin sökülmek ve taşınmak ya da sökme ve taşıma yoluna dahi gidilmeksizin madencilik faaliyeti yürütülmesine imkan tanındığından, sökülen ve taşınan ya da madencilik faaliyeti niçiniyle tahrip olan alanların eski hale getirilmesinin mümkün olmaması sebebiyle Yönetmeliğin uygulanmasının telafisi güç ve imkansız ziyanlar doğuracağı açıktır.
Bu durumda, 2577 sayılı Kanunun üstte belirtilen 27. unsurunda yer alan şartların birlikte gerçekleştiği anlaşıldığından yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne karar verilmesi gerektiği kararına varılmıştır.
KARAR kararı:
Açıklanan niçinlerle;
1. 01/03/2022 tarih ve 31765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASINA,
2. sonucun bildirimini izleyen günden itibaren 7 (yedi) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası’na itiraz yolu açık olmak üzere, 20/04/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Lider Yüksel Öztürk
Üye Yücel Bulmuş
Üye Tülay Bulgurcu
Üye İsmail Hakkı Sayın
Üye Mustafa Nafiz Acar