Enflasyon Nitekim Düştü mü? Baz Tesirine Düşüş Denilebilir mi?

Rex

Global Mod
Global Mod
Türkiye’nin enflasyonla gayretinde dün bir eşit geçildi. Boynunu büktü diyen de oldu, diz çöktüreceğiz diyen de, düşüş trendine girdik diyen de! 1,5 yılın akabinde Türkiye’de enflasyon ‘baz etkisiyle’ yükselişini durdurdu. Pekala fiyatlarda gerileme görmezken, enflasyondaki düşüş, nasıl oluyor da oluyor? Bu da burada iktisat, finans ve matematik alanlarına okuryazarlık katkımız olarak bulunsun. Sayılarla anlatalım, grafiklerle de anlatalım, bir de yazıyla anlatalım hatta yer yer ekonomistler anlatsın. Ne dersiniz?


“Enflasyon nasıl hesaplanır?” kısmından başlarsak, bunu sıradanleştirelim evvel.


Toplumda muhakkak başlı eserler ve hizmetler alınır. Konut kiralamak, ekmek, akaryakıt, giysi eşyası almak, diş çektirmek, konut temizletmek üzere. Bunlardaki fiyat değişimleri hesaplanır. şimdi hepsindeki yükseliş ya da düşüş de enflasyondur. Bunlar kullanım oranlarına nazaran ‘ağırlıklandırılarak’ endekslerle hesaplanır. Burada sıradan matematik anlatacağız.


Örneğin herkes meskenine ekmek alır ancak herkes kirada oturmaz ya da herkes elektrik kullanır lakin herkes doğal gaz kullanmaz. Bunlar için TÜİK vardır.


İstatistik bir yandan bir toplum bilimidir. Buna nazaran bir sepet yapılır. Besin ve alkolsüz içecekler, Alkollü içecekler ve tütün, Giysi ve ayakkabı, Konut, Konut eşyası, Sıhhat, Ulaştırma, Haberleşme, Cümbüş ve kültür, Eğitim, Lokanta ve oteller, Çeşitli mal ve hizmetler formunda ana kümelerin altında da 409 eser ve hizmet her ay farklı bölgelerden ve farklı periyodlarla toplanan fiyatlarla endeks bazında hesaplanır.


Bu grafikte 2020-2022 periyodu yıllık, yılbaşına nazaran birikimli ve 12 aylık ortalama ile TÜİK’in enflasyon hesaplamalarını görüyoruz.


Gelecek ay yeşil ve sarı çubukların eşitlenmesi lazım zira birebir devri gösterecekler. Uzun vakit daha sonra sarı çubuk da evvelki aya bakılırsa gerilemiş. sebebine gelelim.
👇



Bunlar da 2020-2022 periyodu aylık enflasyon çubukları! En uzun boylular geçen yıl bu vakit içinder üzere düşünülürse düşüş de burada başlıyor.


Önce Dr. Mahfi Eğilmez üzere sıradançe anlatalım. Bu sayılar geçen yıl ve bu yılın başında aylık enflasyon oranları. Geçen yıl kasım ayında, 3,51 olan enflasyon bu yıl kasım ayında 2,88 oldu.



Kabaca, Aralık 2022’de aylık enflasyon yüzde 13 dahi gelse bu enflasyon ‘baz etkisiyle’ düşecek. Dönemsel datalarda geçen yıla bakılırsa, geçen aya nazaran, 5 yıl önceye göre, 2013’e bakılırsa dediğimizde ‘nazaran’ olan tarih ‘baz’dır. Kaynak: Mahfi Eğilmez

Buradaki sayıları sıradan bir anlatımla Kasım 2022 enflasyonu olan 84,39’dan gerçekleşenleri çıkarıp yerine beklentileri koyarsak Nisan 2023 enflasyonu yüzde 50 düzeylerine gelecek.

Ki şu taban notu da düşelim; 2020 ila 2021 Eylül ortası 21 aylık enflasyon artış ortalaması yüzde 1,24 oranında gerçekleşmiş. Yüzde 2 de olağan kurallarda yabana atılır bir durum değil yani.



Şöyle de düşünebilirsiniz; geçen yıl kasım ayı başında aldığınız 100 liralık eser ayın sonunda 103,51 olmuş. Bu yıl kasım ayı başında 100 liraya aldığınız bir eser ay sonunda 102,88 olmuş.


Şimdi de Prof. Dr. Hakan Kara üzere anlatalım. Hatta bırakalım kendi anlatsın
👇
”Baz tesiri nasıl hesaplanır?”



  • 2022 Kasım yıllık enflasyonu %84,4


  • 2021 Aralık’ta aylık enflasyonu %13,6 idi


  • Bu yıl Aralık’ta aylık enf. %2 gelirse
2021 Aralık hesaptan çıkıp 2022 Aralık girdiğinden 2022 yılsonu enflasyonu 84,4 – 13,6 + 2 =%72,8 olur değil mi ?

Yanıt: HAYIR


Çünkü aslen enflasyon endeksle hesaplanır. Üstte anlatılmaya çalışılan matematik yalnızca sıradan matematik ile finansal okur müelliflik kısmı. Hakan Kara, işin daha yanlışsız hesaplamasını yapıyor. Bakalım doğrusu neymiş?



twitter.com

Doğru hesap için %değişim değil endeksten gitmek lazım.


  • Kasım 2021 TÜFE=100 olsun


  • Aralık 2021 TÜFE=113,6


  • Kasım 2022 TÜFE=184,4
Aralık 2022 aylık enflasyonu %2 olursa Aralık TÜFE 184,4*(1,02) = 188,1 olurBu durumda 2022 yıl sonu enflasyonu [(188,1/113,6)-1]*100 = %65,6 olur.


Bir de Alaattin Aktaş üzere anlatalım: “Baz tesiri sağolsun, matematik sağolsun!”


Fiyatlar artmaya devam edecek. Hem aslına bakarsan fiyatların düşeceğini söyleyen de yok ki. Fakat yıllık enflasyon oranındaki düşüş, güya fiyatlar geriliyormuş üzere servis edilecek. Hem alıcı olduktan daha sonra niçin edilmesin!

Bu matematiksel bir gerçek zira.

Yıllık artış hesabından yüksek oran çıkıyor, yerine düşük oran giriyor.
Kaynak: Enflasyonda Yeni Dönem


Son benzetmeyi de Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu yapsın bu biçimde!


64.media.tumblr.com

Bir otomobil saatte 90 km süratle uzaklaşıyor (bu yıllık enflasyon), diğer bir otomobil da onu 50 km süratle takip ediyor (bu da yıllık gelir artışı).

Giderek ortadaki ara açılıyor (bu da alım gücündeki erime).

Öndeki otomobil yavaşlar 80-85 km sürate düşerse hala iki otomobil içindeki fark açılmaya devam ediyordur.
Kaynak: Büyük enflasyon demagojisi kapıda


Kısa ve net olarak; düşen değil fakat daha az artan fiyatlar var… Sizce?