Daha Yeterli Yargı Derneği’nin hazırladığı “A’dan Z’ye Türk Yargı Reformu” çalışmasının iş ve hukuk dünyasına tanıtılması gayesiyle DÜNYA gazetesi işbirliğiyle düzenlenen İktisat ve Hukuk Buluşmaları yarın Çanakkale’de yapılacak toplantı ile bir daha başlıyor. Mart-Haziran devrinde 8 vilayette gerçekleştirilen İktisat ve Hukuk Buluşmaları yeni periyotta 14 vilayette daha düzenlenecek. Yeni periyot toplantılarına başlarken, Daha Uygun Yargı Derneği Lideri Av. Mehmet Gün ile DÜNYA Gazetesi üst yöneticisi Hakan Güldağ, birinci 8 buluşmayı kıymetlendirdi.
Hakan Güldağ: “Ekonomi ve Hukuk Buluşmaları” toplantılarımızın değerlendirmesine geçmedilk evvel şunu sorayım, Daha Âlâ Yargı Derneği’ni hangi maksatla kurdunuz? Mehmet
Gün: Daha Düzgün Yargı Derneği, Türk yargısını çağdaşları düzeyine getirmek hedefiyle kuruldu. Zira yargı demokrasinin temel direği, hukukun üstünlüğünü sağlamanın ve halkın refahını kalıcı sürdürülebilir artırmanın yegane aracıdır.
Yargının kısıtları, kapasite yetersizliği ve mevcut problemleri bir yandan hukukun üstünlüğü endekslerinde alt düzeylere düşmemize niye oluyor, öbür yandan, devlet yapılanma ve idare sistemimizin vasat düzeyde kalmasına… Bu durum ise şahsen kendimizden kaynaklanan problemler niçiniyle ekonomimizde iniş ve çıkışlara, hayli daha yüksek olması gereken ulusal gelirimizin, halkımızın refah düzeyinin gerçek potansiyelinin epeyce altında kalmasına niye oluyor.
Güldağ: ‘A’dan Z’ye Türk Yargı Reformu’ çalışması da bu gereksinimden mı doğdu?
Gün: Evet. Bu durumu ‘Türkiye’nin Orta Demokrasi Meseleleri ve Tahlil Yolu: Yargı, Hesapverirlik ve Temsilde Adalet’ isimli kitabımızda açıklıyoruz. Tahlilin yargı sıkıntısını çözmekten başladığını vurguluyoruz. Kelamını ettiğim temel meseleleri kökünden çözmek gayesiyle yola çıktık. Birinci evvel yargı meselesini kökten çözmek için için A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı kitabındaki yenilikçi tahlilleri oluşturduk. Kitap olarak da yayınladık. Ulusal ve memleketler arası alanda tartışmaya açtık.
Güldağ: Doğrusu bu mevzuları kuvvetli biçimde tartışmakta geç bile kaldığımızı düşünüyorum. Lakin zararın neresinden dönülse kardır. Biz de, gazete olarak tartışmaya iş dünyası ve iktisat açısından eleştirel bir platform sunmanın faydalı olacağını düşündük. Bilhassa mevzunun yalnızca İstanbul ve Ankara’da değil, Anadolu’da ele alınıp tartışılması bu açıdan değerliydi.
Gün: Hukuk dünyası yargı hizmetlerini verenler olması sebebiyle yargı sıkıntısının birinci derecede paydaşıdır. Hizmetlerini geliştirmek için meselelerini tespit etmek ve çözmek en başta hukukçuların nazaranvidir. İş dünyası ise yargı hizmetlerinin muhatabı, faydasını yahut ziyanını bakılırsan kesim olması sebebiyle çabucak hukukçulardan daha sonra gelen paydaşlardır. özetlemek gerekirsesı, hukukçular ve iş dünyası birlikte yargının problemini çözme kapasitesine sahiptir.
Güldağ: İktisat çerçevesinde bakınca, adalet sistemindeki, yargıdaki bozukluklardan, gecikmelerden asıl ziyan nazarann kesim iş dünyası. Tahlilden en çok fayda nazarancek olanlar da direkt iş dünyası.
Gün: Eğri oturalım yanlışsız konuşalım. Hukukçular yargı sıkıntılarından direkt ziyan görmezler.
Güldağ: Fakat örnekleri bol, bir çok fayda gorebiliyorlar.
Gün: O da olabiliyor. Örneğin avukatlar gereksiz yere gereksiz işlerden gelir elde edebilirler. Hizmetlerinin kalitesi düşerken, iş dünyasından daha yüksek fiyatlar alabilirler. Buna rağmen iş dünyası bir yandan kalitesiz hizmet için orantısız yüksek bedeller öderken, başka yandan malvarlıklarının bedeli düşer. Tüzel güvensizlik ve belirsizlik yatırım yapmalarını zorlaştırır. Karlılıkları da düşer ve sonuçta onlar da karlarını en yükseğe çıkarmak için kalite ve verimlilik bahislerini ihmal ederek meblağlarını en yükseğe çıkarmayı tercih ederler. Sonuçta üretimin kalitesi, yaratılan katma bedel, gelirler ve karlar düşmeye başlar. Bu ortamda yatırım ve üretim azalır. Ekonomik yarış yerini fırsatçılığa bırakır ve iktisat kötüleşir.
Güldağ: Kötüleşmese bile potansiyellerimize ulaşamıyoruz bir türlü. Haksızlık etmeyelim. Bu topraklar üzerinde inşa ettikleri Türkiye’ye değerli bir imkan seti sağlıyor. Fakat hak ettiğimiz noktanın da uzağındayız. zatenız bu hayli eski bir problemimiz bizim. İngiltere’de 19. yüzyılın ikinci yarısında iki kere başbakanlık yapmış Lord Disraeli, “Osmanlı İmparatorluğu büyük bir gelişme potansiyeline sahiptir lakin daima gelişme potansiyeli olan bir ülke olarak kalacaktır” demişti. Haksızlık etmeyelim, pek fazlaca şey de yaptık fakat potansiyellerimizi bir türlü istediğimiz üzere hayata geçiremedik. Potansiyellerimizi sonuca vardırmak, kinetiğe dönüştürmek için güzel işleyen bir yargının harikulade kritik rolü var. Dünün kimi kabile devletlerinde bile gorebiliyoruz bunun tesirlerini…
Gün: Âlâ işleyen bir yargı sisteminin hem mikro hem makro düzeyde sağlayacağı güzelleşme kendini hukukun üstünlüğü ve hukuk güvenliği olarak ortaya koyar ve kötüleşme girdabını iktisatta ve toplumsal hayatta güç fışkırmalarına dönüştürür ve refah kalıcı olarak yükselir.
Güldağ: Yargı tıkır tıkır işleyecek ki, toplumun refahı için iktisat de tıkır tıkır işlesin. esasen bu toplantıları yapma hedefimiz da buydu…
Gün:İş dünyası ile hukuk dünyasını buluşturarak ekonomik sıkıntıların temelinde, hukukun üstünlüğü meselesinin ve onun da temelinde yargı sorunu olduğunda ve bu sorunun tahlilinin mümkün olduğunda mutabakat sağlamak istedik. A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı tekliflerinin probleme kökten 9 tahlil getirdiğini anlatmak, göstermek ve her iki kısmın de tenkit, teklif ve geri bildirimlerini öğrenmek istedik.
Güldağ: Pekala geride bıraktığımız 8 kentteki İktisat ve Hukuk buluşmalarında siz ne gördünüz? İş dünyası yargıda ıslahat gerektiğini düşünüyor mu?
Gün: Diyebilirim ki, iş dünyası bu hususta tam bir fikir ve de telaffuz birliği ortasında. Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı meselelerinin Türkiye’nin en temel sorunu olduğunu çabucak herkes biliyor ve tahlil talep ediyor.
Güldağ: Ne talep ediyorlar?
Gün: Bir sefer yargının kapsamlı bir ıslahat geçirmesi gerektiğini düşünüyorlar. Siz de şahitsiniz. Bunu kuvvetli halde dillendiren iş adamlarıyla sohbet ettik birlikte. Ayrıyeten, yargıçların ve hukukçuların bilgili, deneyimli ve hesap verir olmasını, davaların kısa müddette ve ticari kıymetini kaybetmeden aktif olarak çözülmesini de ısrarlı olarak talep ettiklerine şahit olduk. Derneğimizin bu hususta inisiyatif almasını ve geliştirdiği tahlil tekliflerini epeyce kıymetli buluyor ve onaylıyor.
Güldağ: Şunu da ben ek edeyim. İşçi-işveren alakaları sık sık lisana getirildi toplantılarda… Kıdem tazminatı sıkıntıları da o denli. Bu mevzuların şirketlerin sürekliliğini tehlikeye atacak boyutlara geldiğini belirtiyor iş dünyası. Yargı ve hukuk kelam konusu olduğunda size göre iş dünyasının temel meseleleri nedir?
Gün: En başta hukuk güvenliği hissi fazlaca zayıf ve hukuk disiplini önemli biçimde aksıyor. Bu durum işletmelerin kurumlaşmasını, ortakların birbirlerine itimat duymasını ve akraba olmayanların güçlerini birleştirdikleri şirketler kurmalarını, işletmelerde profesyonel yöneticilerine istihdam edilmesini, aile şirketlerinin sürdürülmesini ve yeteri kadar büyüyenlerin büyük kısmının halka açılmasını ve genel olarak şirketlerin ulusal ve de milletlerarası ölçeklerde rekabet gücü kazanmasına mani oluyor. Tedarik zincirleri şahsi inanç bağı üzerine konseyi.
Güldağ: Arkadaşlarımız, Anadolu’da başarılı bir lokal perakende zinciri altıncı marketini açarken şirketin sahibi pozisyonundaki aile büyüğü ile sohbetlerini anlatmışlardı. Sormuşlar, ‘daha ne kadar büyüyeceksiniz’ diye. Demiş ki, “Oğlanlar da, damatlar da birer kasada oturuyor. Artık bizden kasada duracak kimse kalmadığına bakılırsa, büyüme de buraya kadar.” Birbirimize güvenmemiz hoş lakin sisteme güvenmemiz lazım. İştiraklerin gelişememesinde kültür kadar, yargıya güvensizliğin de rol oynadığını düşünüyorum. Gün: Bu durum bununla birlikte işletmelerin ölçek iktisadının gereklerine bakılırsa evrilmelerini de önlüyor. İnsan kaynakları, finansmana erişim ve gibisi konularda gereksiz masraflara, Ar-Ge kapasitelerinin hudutlu ve göstermelik kalmasına, know-how haklarının değersizleşmesine, fikri ve sınai hakların korunmasında yetersizliğe, sanayi casusluğunun bayağı kabul edilmesine niye oluyor. Bütün bunlar başarılı işletmelerin bile büyümesine ve rekabet gücü edinmesine bir ülke üst hududu getiriyor. İstisnai durumlarda yurt dışına açılan işletmeler bu üst tavanı aşabiliyor fakat. Daha da değerlisi bu problemler ülkedeki makro iktisat idaresi problemleri ile birleşince yerleşik yatırımcılar ülke haricinde yatırım yapmaya meyilli oluyorlar. İşletmelere çağ atlatabilecek olan iş gücü kaynakları da ülke dışına göç ediyor.
Güldağ:İş dünyası farkında aslında bu problemlerin…
Gün: İş dünyası bu meselelerin tam olarak farkında lakin kısa yahut uzun periyotta bir tahlil getirileceğine inanmıyor. Güya kadermiş üzere meselelerin çözülmeden sürüp gideceği tarafında bir ümitsizlik iş dünyasına hakim olmuş durumda. “Küçük olsun benim olsun, meselesiz yahut az problemli olsun ve en makus olasılığa karşı önlemli olalım” üzere bir anlayış hakim. Bu da iş dünyasının gerçek kapasitesinin altında yatırım yapmasına, dışarıya yatırım yapmasına ve servetini değişik ülkelere aktarmasına niye oluyor.
Güldağ
eki yargıya ait hangi meselelerin öne çıktığını gördünüz buluşmalarda?
Gün:İş dünyası hukukun üstünlüğü ile yargı bağımsızlığı içindeki ilişkiyi kuruyor. Fakat sorunu dillendirecek olursa güzele gitmeyebileceğinden ve tenkidinin siyasi bir telaffuz olarak algılanmasından telaş ediyor. Ulu orta tenkit yaptıkları takdirde vergi incelemesi, idari makamlardaki işlerinin aksaması yahut mülki amirler ya da merkezdeki yöneticilerce azarlanacakları telaşının varsayımların ötesinde tesirli olduğunu söyleyebilirim. İş dünyası bu konularda tartışma konusu edilemeyecek ve kendisine bir şey yapılmasına niye olmayacağından emin olduğu ‘beylik’ telaffuzlara sığınıyor ve onunla yetiniyor. Örneğin, ‘hukukun üstünlüğü sürdürülebilir kalkınmanın temelidir, aksamalar giderilmelidir’ diyorlar lakin kendisi yürekten katılıyor bulunmasına rağmen ‘Cumhurbaşkanının TCMB liderini bakılırsavden alması yanlış ve hukuka aykırıdır’ yahut ‘TCMB yöneticileri kanunla verilen paranın kıymetini muhafaza bakılırsavini yerine getirmemektedir’ üzere beyanlarda bulunmaktan kaçınıyor.
Güldağ: Lakin özel sohbetlerde bunlar söz eden iş insanları fazlaca…
Gün: Telaffuzlarına bakıldığında iş dünyasının yargı problemlerine dar bir pencereden baktığı söylenebilir. Biraz evvel siz de belirttiniz. Bilhassa işçi-işveren davalarında, patronlara genel olarak da hakimin ferdî kanaatine nazaran davada kuvvetli gördüğü tarafa karşı önyargılı olunması üzere… Davaların ticari olarak makul müddetlerde sonlandırılmaması, yargıçların ticari mevzulara aşına olmaması, kararların öne sürülen sebebiz olması, uyuşmaz tarafların mahkeme önünde dürüst davranışının sağlanmaması da bir daha bu çerçevede lisana getiriliyor. Kendi menfaatlerini direkt ilgilendirdiği biçimde iş dünyasının makro ekonomik kararların alındığı ‘siyasi düzlem’ hakkında tenkitlerden kaçındığını gözlemledim buluşmalarımızda…
Güldağ: Önerdiğiniz ıslahatlara karşı ilgi nasıldı?
Gün: A’dan Z’ye Yargı Islahatı tekliflerimizin, derneğimizin siyaseten tarafsız bir yaklaşımla bu işe girişmiş olmasının iş dünyasında bir umut ışığı yakmış olduğunu söyleyebilirim. Olağan koşullarda sıkıcı bulunabilecek sunumlarımızı bir saat üzere uzunca bir süre dikkatle dinlemeleri, yüzlerinde oluşan ışıldama ve açıkça verdikleri geri bildirimler tekliflerimizi bir bütün olarak benimsediklerini gösteriyor.
Güldağ: En epey hangi teklife ilgi gösterdi iş dünyası?
Gün: Her ilin kendi ekonomik bölgesinin evvelarine nazaran daha epey ilgi gösterdiği tarafları oluyor. Örneğin Denizli, İzmir ve Bursa’daki buluşmalarımızda işletmelerimizin memleketler arası alanda rekabet edebilecek büyüklüğe, kurumlaşmaya, profesyonel idareye ve tüzel disipline sahip olmasını sağlama tarafında daha epey ilgi olduğunu gözlemledim. Mersin ve Hatay’daki toplantılarımızda makro siyasetlerin ve siyasi nitelikte kararların isabeti ve öngörülebilirliği için kamu vazifelilerinin hesapverirliği öne çıktı. Edirne’deki buluşmamazda paramızın bedeline ait kararların ve uygulamanın ülkemizde yatırım fırsatları bulunmasına rağmen iş insanlarının yabancı ülkelerde yatırım yapmaya yönelttiği ortaya konularak, halkın refahının parasının bedelini yeterli koruyan ülkelere aktığından şikayet edildi. Moda ve Hazır Giysi Federasyonu’ndaki buluşmamızda yargının özgürlükleri ve tabir özgürlüğünü koruyup geliştirmesinin, o kesimdeki işletmelerin katma bedelini katlayabileceği, işletmelerimizin taklit ve fason üretim döngüsünden çıkabilmesinin özgürlüklere ve iş dünyasında yansımasına bağlı olduğu tespit edildi.
Güldağ: Hukukçularımız, baro liderlerimiz da katıldı toplantılarımıza. Nasıl reaksiyonlar aldınız? GünHukukçular tekliflerimizin tamamına hem bir bütün olarak birebir vakitte her birisine tam bir mutabakat ortasında yaklaştıklarını ve takdirle karşıladıklarını söyleyebilirim.
Güldağ: Pekala hukuk dünyası, iş dünyasının yargıya ait problemlerinin farkında mı?
Gün: Bu buluşmalar, hukuk güvenliği ve disiplini ile güçlendirerek işletmelerimizin varlığını sürdürmenin, milletlerarası rekabet gücü kazandırmanın kıymetini daha net bir biçimde ortaya koydu. İşletmelerin aslında toplumda herkese ilişkin üretim yerleri olduğu, üretime katılan paydaşların birinci önceliğinin işletmenin idamesi, ürettiği katma pahanın artırılması ve en sonunda üretilen refahın adil bir biçimde paylaşılması konusunda yeni bir farkındalık da oluştu. Sonuçta hukuk dünyasının genelinin iş dünyasının problemlerine daha aşina haline geldiğini söyleyebilirim.
Güldağ: Birinci 8 toplantı sonunda iş ve hukuk dünyasında bir farkındalık yarattığınızı ya da yaratabileceğinizi düşünebiliyor musunuz?
Gün: beraberinde naklen de yayınladığımız bütün buluşmalarımızın hem yüz yüze iştirak birebir vakitte çevrimiçi izleme bakımından fazlaca ilgi çektiğini ve sorunun yalnızca varlığı, boyutları ve tesirleri konusunda hem farkındalık yarattığını birebir vakitte tahlil için bir umut ışığı yaktığını görüyorum. Bu ışığın giderek güçleneceğini ve yakın vakitte kökten bir tahlili başlatacağını düşünüyorum.
A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı çalışmasında önerilen 9 reform
1) Yargıçlar Savcılar Konseyi’ni, toplumun tüm bölümlerini temsil eden, hiç bir kişi, küme yahut koalisyonunun tesir edemeyeceği, tam bağımsız hale dönüştürerek, kaliteli yargı hizmeti üretimine odaklanan düzenleyici bir kurum olarak Adalet Yüksek Kurumu oluşturmak ve bu kurumu tüm paydaşlarla daima olarak danışan ve tavsiyeler oluşturan Daimi Hukuk Şurası ile güçlendirmek.
2) Yargının yönetimiyle ilgili, Adalet Yüksek Kurumu kararları da dahil her türlü karar ve süreci faal yargısal kontrole açmak ve bu emelle yargı hususlarında uzmanlaşmış Adalet Yüksek Mahkemesi oluşturmak.
3) Anayasa Mahkemesi’nin daire sayısını 3’e çıkarmak, üye sayısını 15’ten 30’a yükseltmek, seçimlerini kamuoyunun iştirakine açık şeffaf ve yargı kontrolüne tabi tutarak kapasitesini artırmak ve siyaseten tarafsızlığını geliştirmek.
4) Hukuk mesleklerinin her biri için, idareleri yalnızca meslek mensupları tarafınca seçilen, tam bağımsız yargısal meslek kuruluşları oluşturmak ve bu kuruluşları anayasa ile teminat altına almak.
5) Yargı bakılırsavlerine kabul ve atamalarında tam liyakati sağlamak; yargı üst organlarına, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine adaylık ve atamalarda kamuoyunu dahil ederek tam şeffaflığı, seçme ve atama kararlarını gerekçeli açık oya tabi tutup bütün evreleri yargı kontrolüne tabi kılarak tam hesapverirliği sağlamak.
6) Ahi geleneğinin özüne uygun olarak yeknesak hukuk meslekleri kariyer planı oluşturmak ve insan kaynaklarını gereksinime uygun olarak geliştirip liyakat temelli olarak kıymetlendirmek.
7) Yargı hizmet ünitelerini, mahkemeleri ve insan kaynaklarını 26 kalkınma bölgesi bazında optimum biçimde dağıtmak, uzmanlıkları merkezlerde ağırlaştırırken, hizmeti halkın ayağına götürmek.
8) Uyuşmazlıkları erken basamakta ederek yargının iş yükünü öncesinden kestirmek, yargı kaynaklarını ileriye yönelik planlamak, çağdaş uyuşmazlık idare tarzları ve dava öncesi dürüst ifşa ve ibraz kurallarıyla sulh ve uzlaşmayı teşvik etmek, buna karşın yargıya intikal eden en karmaşık davaları en geç üç-dört ay ortasında sonlandırmak.
9) Herkese karşı hukukun üstünlüğü için kamu bakılırsavlilerinin hatalarında idari amirlerin ve kendi kuruluşlarının soruşturma müsaadesi vermesi kuralını ilga etmek; dokunulmazlıkları hukuk yoluyla güçlendirmek, yasama dokunulmazlığına sahip olanların soruşturmasında Adalet Yüksek Mahkemesi’ni münhasır yetkili kılmak ve siyasi kararla dokunulmazlık kaldırılmasını ilga etmek; yargı ve kamu üst seviye nazaranvlilerinin hatalarının soruşturmasını münhahasıran Adalet Yüksek Mahkemesi’ne vermek.
Hakan Güldağ: “Ekonomi ve Hukuk Buluşmaları” toplantılarımızın değerlendirmesine geçmedilk evvel şunu sorayım, Daha Âlâ Yargı Derneği’ni hangi maksatla kurdunuz? Mehmet
Gün: Daha Düzgün Yargı Derneği, Türk yargısını çağdaşları düzeyine getirmek hedefiyle kuruldu. Zira yargı demokrasinin temel direği, hukukun üstünlüğünü sağlamanın ve halkın refahını kalıcı sürdürülebilir artırmanın yegane aracıdır.
Yargının kısıtları, kapasite yetersizliği ve mevcut problemleri bir yandan hukukun üstünlüğü endekslerinde alt düzeylere düşmemize niye oluyor, öbür yandan, devlet yapılanma ve idare sistemimizin vasat düzeyde kalmasına… Bu durum ise şahsen kendimizden kaynaklanan problemler niçiniyle ekonomimizde iniş ve çıkışlara, hayli daha yüksek olması gereken ulusal gelirimizin, halkımızın refah düzeyinin gerçek potansiyelinin epeyce altında kalmasına niye oluyor.
Güldağ: ‘A’dan Z’ye Türk Yargı Reformu’ çalışması da bu gereksinimden mı doğdu?
Gün: Evet. Bu durumu ‘Türkiye’nin Orta Demokrasi Meseleleri ve Tahlil Yolu: Yargı, Hesapverirlik ve Temsilde Adalet’ isimli kitabımızda açıklıyoruz. Tahlilin yargı sıkıntısını çözmekten başladığını vurguluyoruz. Kelamını ettiğim temel meseleleri kökünden çözmek gayesiyle yola çıktık. Birinci evvel yargı meselesini kökten çözmek için için A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı kitabındaki yenilikçi tahlilleri oluşturduk. Kitap olarak da yayınladık. Ulusal ve memleketler arası alanda tartışmaya açtık.
Güldağ: Doğrusu bu mevzuları kuvvetli biçimde tartışmakta geç bile kaldığımızı düşünüyorum. Lakin zararın neresinden dönülse kardır. Biz de, gazete olarak tartışmaya iş dünyası ve iktisat açısından eleştirel bir platform sunmanın faydalı olacağını düşündük. Bilhassa mevzunun yalnızca İstanbul ve Ankara’da değil, Anadolu’da ele alınıp tartışılması bu açıdan değerliydi.
Gün: Hukuk dünyası yargı hizmetlerini verenler olması sebebiyle yargı sıkıntısının birinci derecede paydaşıdır. Hizmetlerini geliştirmek için meselelerini tespit etmek ve çözmek en başta hukukçuların nazaranvidir. İş dünyası ise yargı hizmetlerinin muhatabı, faydasını yahut ziyanını bakılırsan kesim olması sebebiyle çabucak hukukçulardan daha sonra gelen paydaşlardır. özetlemek gerekirsesı, hukukçular ve iş dünyası birlikte yargının problemini çözme kapasitesine sahiptir.
Güldağ: İktisat çerçevesinde bakınca, adalet sistemindeki, yargıdaki bozukluklardan, gecikmelerden asıl ziyan nazarann kesim iş dünyası. Tahlilden en çok fayda nazarancek olanlar da direkt iş dünyası.
Gün: Eğri oturalım yanlışsız konuşalım. Hukukçular yargı sıkıntılarından direkt ziyan görmezler.
Güldağ: Fakat örnekleri bol, bir çok fayda gorebiliyorlar.
Gün: O da olabiliyor. Örneğin avukatlar gereksiz yere gereksiz işlerden gelir elde edebilirler. Hizmetlerinin kalitesi düşerken, iş dünyasından daha yüksek fiyatlar alabilirler. Buna rağmen iş dünyası bir yandan kalitesiz hizmet için orantısız yüksek bedeller öderken, başka yandan malvarlıklarının bedeli düşer. Tüzel güvensizlik ve belirsizlik yatırım yapmalarını zorlaştırır. Karlılıkları da düşer ve sonuçta onlar da karlarını en yükseğe çıkarmak için kalite ve verimlilik bahislerini ihmal ederek meblağlarını en yükseğe çıkarmayı tercih ederler. Sonuçta üretimin kalitesi, yaratılan katma bedel, gelirler ve karlar düşmeye başlar. Bu ortamda yatırım ve üretim azalır. Ekonomik yarış yerini fırsatçılığa bırakır ve iktisat kötüleşir.
Güldağ: Kötüleşmese bile potansiyellerimize ulaşamıyoruz bir türlü. Haksızlık etmeyelim. Bu topraklar üzerinde inşa ettikleri Türkiye’ye değerli bir imkan seti sağlıyor. Fakat hak ettiğimiz noktanın da uzağındayız. zatenız bu hayli eski bir problemimiz bizim. İngiltere’de 19. yüzyılın ikinci yarısında iki kere başbakanlık yapmış Lord Disraeli, “Osmanlı İmparatorluğu büyük bir gelişme potansiyeline sahiptir lakin daima gelişme potansiyeli olan bir ülke olarak kalacaktır” demişti. Haksızlık etmeyelim, pek fazlaca şey de yaptık fakat potansiyellerimizi bir türlü istediğimiz üzere hayata geçiremedik. Potansiyellerimizi sonuca vardırmak, kinetiğe dönüştürmek için güzel işleyen bir yargının harikulade kritik rolü var. Dünün kimi kabile devletlerinde bile gorebiliyoruz bunun tesirlerini…
Gün: Âlâ işleyen bir yargı sisteminin hem mikro hem makro düzeyde sağlayacağı güzelleşme kendini hukukun üstünlüğü ve hukuk güvenliği olarak ortaya koyar ve kötüleşme girdabını iktisatta ve toplumsal hayatta güç fışkırmalarına dönüştürür ve refah kalıcı olarak yükselir.
Güldağ: Yargı tıkır tıkır işleyecek ki, toplumun refahı için iktisat de tıkır tıkır işlesin. esasen bu toplantıları yapma hedefimiz da buydu…
Gün:İş dünyası ile hukuk dünyasını buluşturarak ekonomik sıkıntıların temelinde, hukukun üstünlüğü meselesinin ve onun da temelinde yargı sorunu olduğunda ve bu sorunun tahlilinin mümkün olduğunda mutabakat sağlamak istedik. A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı tekliflerinin probleme kökten 9 tahlil getirdiğini anlatmak, göstermek ve her iki kısmın de tenkit, teklif ve geri bildirimlerini öğrenmek istedik.
Güldağ: Pekala geride bıraktığımız 8 kentteki İktisat ve Hukuk buluşmalarında siz ne gördünüz? İş dünyası yargıda ıslahat gerektiğini düşünüyor mu?
Gün: Diyebilirim ki, iş dünyası bu hususta tam bir fikir ve de telaffuz birliği ortasında. Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı meselelerinin Türkiye’nin en temel sorunu olduğunu çabucak herkes biliyor ve tahlil talep ediyor.
Güldağ: Ne talep ediyorlar?
Gün: Bir sefer yargının kapsamlı bir ıslahat geçirmesi gerektiğini düşünüyorlar. Siz de şahitsiniz. Bunu kuvvetli halde dillendiren iş adamlarıyla sohbet ettik birlikte. Ayrıyeten, yargıçların ve hukukçuların bilgili, deneyimli ve hesap verir olmasını, davaların kısa müddette ve ticari kıymetini kaybetmeden aktif olarak çözülmesini de ısrarlı olarak talep ettiklerine şahit olduk. Derneğimizin bu hususta inisiyatif almasını ve geliştirdiği tahlil tekliflerini epeyce kıymetli buluyor ve onaylıyor.
Güldağ: Şunu da ben ek edeyim. İşçi-işveren alakaları sık sık lisana getirildi toplantılarda… Kıdem tazminatı sıkıntıları da o denli. Bu mevzuların şirketlerin sürekliliğini tehlikeye atacak boyutlara geldiğini belirtiyor iş dünyası. Yargı ve hukuk kelam konusu olduğunda size göre iş dünyasının temel meseleleri nedir?
Gün: En başta hukuk güvenliği hissi fazlaca zayıf ve hukuk disiplini önemli biçimde aksıyor. Bu durum işletmelerin kurumlaşmasını, ortakların birbirlerine itimat duymasını ve akraba olmayanların güçlerini birleştirdikleri şirketler kurmalarını, işletmelerde profesyonel yöneticilerine istihdam edilmesini, aile şirketlerinin sürdürülmesini ve yeteri kadar büyüyenlerin büyük kısmının halka açılmasını ve genel olarak şirketlerin ulusal ve de milletlerarası ölçeklerde rekabet gücü kazanmasına mani oluyor. Tedarik zincirleri şahsi inanç bağı üzerine konseyi.
Güldağ: Arkadaşlarımız, Anadolu’da başarılı bir lokal perakende zinciri altıncı marketini açarken şirketin sahibi pozisyonundaki aile büyüğü ile sohbetlerini anlatmışlardı. Sormuşlar, ‘daha ne kadar büyüyeceksiniz’ diye. Demiş ki, “Oğlanlar da, damatlar da birer kasada oturuyor. Artık bizden kasada duracak kimse kalmadığına bakılırsa, büyüme de buraya kadar.” Birbirimize güvenmemiz hoş lakin sisteme güvenmemiz lazım. İştiraklerin gelişememesinde kültür kadar, yargıya güvensizliğin de rol oynadığını düşünüyorum. Gün: Bu durum bununla birlikte işletmelerin ölçek iktisadının gereklerine bakılırsa evrilmelerini de önlüyor. İnsan kaynakları, finansmana erişim ve gibisi konularda gereksiz masraflara, Ar-Ge kapasitelerinin hudutlu ve göstermelik kalmasına, know-how haklarının değersizleşmesine, fikri ve sınai hakların korunmasında yetersizliğe, sanayi casusluğunun bayağı kabul edilmesine niye oluyor. Bütün bunlar başarılı işletmelerin bile büyümesine ve rekabet gücü edinmesine bir ülke üst hududu getiriyor. İstisnai durumlarda yurt dışına açılan işletmeler bu üst tavanı aşabiliyor fakat. Daha da değerlisi bu problemler ülkedeki makro iktisat idaresi problemleri ile birleşince yerleşik yatırımcılar ülke haricinde yatırım yapmaya meyilli oluyorlar. İşletmelere çağ atlatabilecek olan iş gücü kaynakları da ülke dışına göç ediyor.
Güldağ:İş dünyası farkında aslında bu problemlerin…
Gün: İş dünyası bu meselelerin tam olarak farkında lakin kısa yahut uzun periyotta bir tahlil getirileceğine inanmıyor. Güya kadermiş üzere meselelerin çözülmeden sürüp gideceği tarafında bir ümitsizlik iş dünyasına hakim olmuş durumda. “Küçük olsun benim olsun, meselesiz yahut az problemli olsun ve en makus olasılığa karşı önlemli olalım” üzere bir anlayış hakim. Bu da iş dünyasının gerçek kapasitesinin altında yatırım yapmasına, dışarıya yatırım yapmasına ve servetini değişik ülkelere aktarmasına niye oluyor.
Güldağ
eki yargıya ait hangi meselelerin öne çıktığını gördünüz buluşmalarda?Gün:İş dünyası hukukun üstünlüğü ile yargı bağımsızlığı içindeki ilişkiyi kuruyor. Fakat sorunu dillendirecek olursa güzele gitmeyebileceğinden ve tenkidinin siyasi bir telaffuz olarak algılanmasından telaş ediyor. Ulu orta tenkit yaptıkları takdirde vergi incelemesi, idari makamlardaki işlerinin aksaması yahut mülki amirler ya da merkezdeki yöneticilerce azarlanacakları telaşının varsayımların ötesinde tesirli olduğunu söyleyebilirim. İş dünyası bu konularda tartışma konusu edilemeyecek ve kendisine bir şey yapılmasına niye olmayacağından emin olduğu ‘beylik’ telaffuzlara sığınıyor ve onunla yetiniyor. Örneğin, ‘hukukun üstünlüğü sürdürülebilir kalkınmanın temelidir, aksamalar giderilmelidir’ diyorlar lakin kendisi yürekten katılıyor bulunmasına rağmen ‘Cumhurbaşkanının TCMB liderini bakılırsavden alması yanlış ve hukuka aykırıdır’ yahut ‘TCMB yöneticileri kanunla verilen paranın kıymetini muhafaza bakılırsavini yerine getirmemektedir’ üzere beyanlarda bulunmaktan kaçınıyor.
Güldağ: Lakin özel sohbetlerde bunlar söz eden iş insanları fazlaca…
Gün: Telaffuzlarına bakıldığında iş dünyasının yargı problemlerine dar bir pencereden baktığı söylenebilir. Biraz evvel siz de belirttiniz. Bilhassa işçi-işveren davalarında, patronlara genel olarak da hakimin ferdî kanaatine nazaran davada kuvvetli gördüğü tarafa karşı önyargılı olunması üzere… Davaların ticari olarak makul müddetlerde sonlandırılmaması, yargıçların ticari mevzulara aşına olmaması, kararların öne sürülen sebebiz olması, uyuşmaz tarafların mahkeme önünde dürüst davranışının sağlanmaması da bir daha bu çerçevede lisana getiriliyor. Kendi menfaatlerini direkt ilgilendirdiği biçimde iş dünyasının makro ekonomik kararların alındığı ‘siyasi düzlem’ hakkında tenkitlerden kaçındığını gözlemledim buluşmalarımızda…
Güldağ: Önerdiğiniz ıslahatlara karşı ilgi nasıldı?
Gün: A’dan Z’ye Yargı Islahatı tekliflerimizin, derneğimizin siyaseten tarafsız bir yaklaşımla bu işe girişmiş olmasının iş dünyasında bir umut ışığı yakmış olduğunu söyleyebilirim. Olağan koşullarda sıkıcı bulunabilecek sunumlarımızı bir saat üzere uzunca bir süre dikkatle dinlemeleri, yüzlerinde oluşan ışıldama ve açıkça verdikleri geri bildirimler tekliflerimizi bir bütün olarak benimsediklerini gösteriyor.
Güldağ: En epey hangi teklife ilgi gösterdi iş dünyası?
Gün: Her ilin kendi ekonomik bölgesinin evvelarine nazaran daha epey ilgi gösterdiği tarafları oluyor. Örneğin Denizli, İzmir ve Bursa’daki buluşmalarımızda işletmelerimizin memleketler arası alanda rekabet edebilecek büyüklüğe, kurumlaşmaya, profesyonel idareye ve tüzel disipline sahip olmasını sağlama tarafında daha epey ilgi olduğunu gözlemledim. Mersin ve Hatay’daki toplantılarımızda makro siyasetlerin ve siyasi nitelikte kararların isabeti ve öngörülebilirliği için kamu vazifelilerinin hesapverirliği öne çıktı. Edirne’deki buluşmamazda paramızın bedeline ait kararların ve uygulamanın ülkemizde yatırım fırsatları bulunmasına rağmen iş insanlarının yabancı ülkelerde yatırım yapmaya yönelttiği ortaya konularak, halkın refahının parasının bedelini yeterli koruyan ülkelere aktığından şikayet edildi. Moda ve Hazır Giysi Federasyonu’ndaki buluşmamızda yargının özgürlükleri ve tabir özgürlüğünü koruyup geliştirmesinin, o kesimdeki işletmelerin katma bedelini katlayabileceği, işletmelerimizin taklit ve fason üretim döngüsünden çıkabilmesinin özgürlüklere ve iş dünyasında yansımasına bağlı olduğu tespit edildi.
Güldağ: Hukukçularımız, baro liderlerimiz da katıldı toplantılarımıza. Nasıl reaksiyonlar aldınız? GünHukukçular tekliflerimizin tamamına hem bir bütün olarak birebir vakitte her birisine tam bir mutabakat ortasında yaklaştıklarını ve takdirle karşıladıklarını söyleyebilirim.
Güldağ: Pekala hukuk dünyası, iş dünyasının yargıya ait problemlerinin farkında mı?
Gün: Bu buluşmalar, hukuk güvenliği ve disiplini ile güçlendirerek işletmelerimizin varlığını sürdürmenin, milletlerarası rekabet gücü kazandırmanın kıymetini daha net bir biçimde ortaya koydu. İşletmelerin aslında toplumda herkese ilişkin üretim yerleri olduğu, üretime katılan paydaşların birinci önceliğinin işletmenin idamesi, ürettiği katma pahanın artırılması ve en sonunda üretilen refahın adil bir biçimde paylaşılması konusunda yeni bir farkındalık da oluştu. Sonuçta hukuk dünyasının genelinin iş dünyasının problemlerine daha aşina haline geldiğini söyleyebilirim.
Güldağ: Birinci 8 toplantı sonunda iş ve hukuk dünyasında bir farkındalık yarattığınızı ya da yaratabileceğinizi düşünebiliyor musunuz?
Gün: beraberinde naklen de yayınladığımız bütün buluşmalarımızın hem yüz yüze iştirak birebir vakitte çevrimiçi izleme bakımından fazlaca ilgi çektiğini ve sorunun yalnızca varlığı, boyutları ve tesirleri konusunda hem farkındalık yarattığını birebir vakitte tahlil için bir umut ışığı yaktığını görüyorum. Bu ışığın giderek güçleneceğini ve yakın vakitte kökten bir tahlili başlatacağını düşünüyorum.
A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı çalışmasında önerilen 9 reform
1) Yargıçlar Savcılar Konseyi’ni, toplumun tüm bölümlerini temsil eden, hiç bir kişi, küme yahut koalisyonunun tesir edemeyeceği, tam bağımsız hale dönüştürerek, kaliteli yargı hizmeti üretimine odaklanan düzenleyici bir kurum olarak Adalet Yüksek Kurumu oluşturmak ve bu kurumu tüm paydaşlarla daima olarak danışan ve tavsiyeler oluşturan Daimi Hukuk Şurası ile güçlendirmek.
2) Yargının yönetimiyle ilgili, Adalet Yüksek Kurumu kararları da dahil her türlü karar ve süreci faal yargısal kontrole açmak ve bu emelle yargı hususlarında uzmanlaşmış Adalet Yüksek Mahkemesi oluşturmak.
3) Anayasa Mahkemesi’nin daire sayısını 3’e çıkarmak, üye sayısını 15’ten 30’a yükseltmek, seçimlerini kamuoyunun iştirakine açık şeffaf ve yargı kontrolüne tabi tutarak kapasitesini artırmak ve siyaseten tarafsızlığını geliştirmek.
4) Hukuk mesleklerinin her biri için, idareleri yalnızca meslek mensupları tarafınca seçilen, tam bağımsız yargısal meslek kuruluşları oluşturmak ve bu kuruluşları anayasa ile teminat altına almak.
5) Yargı bakılırsavlerine kabul ve atamalarında tam liyakati sağlamak; yargı üst organlarına, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyeliklerine adaylık ve atamalarda kamuoyunu dahil ederek tam şeffaflığı, seçme ve atama kararlarını gerekçeli açık oya tabi tutup bütün evreleri yargı kontrolüne tabi kılarak tam hesapverirliği sağlamak.
6) Ahi geleneğinin özüne uygun olarak yeknesak hukuk meslekleri kariyer planı oluşturmak ve insan kaynaklarını gereksinime uygun olarak geliştirip liyakat temelli olarak kıymetlendirmek.
7) Yargı hizmet ünitelerini, mahkemeleri ve insan kaynaklarını 26 kalkınma bölgesi bazında optimum biçimde dağıtmak, uzmanlıkları merkezlerde ağırlaştırırken, hizmeti halkın ayağına götürmek.
8) Uyuşmazlıkları erken basamakta ederek yargının iş yükünü öncesinden kestirmek, yargı kaynaklarını ileriye yönelik planlamak, çağdaş uyuşmazlık idare tarzları ve dava öncesi dürüst ifşa ve ibraz kurallarıyla sulh ve uzlaşmayı teşvik etmek, buna karşın yargıya intikal eden en karmaşık davaları en geç üç-dört ay ortasında sonlandırmak.
9) Herkese karşı hukukun üstünlüğü için kamu bakılırsavlilerinin hatalarında idari amirlerin ve kendi kuruluşlarının soruşturma müsaadesi vermesi kuralını ilga etmek; dokunulmazlıkları hukuk yoluyla güçlendirmek, yasama dokunulmazlığına sahip olanların soruşturmasında Adalet Yüksek Mahkemesi’ni münhasır yetkili kılmak ve siyasi kararla dokunulmazlık kaldırılmasını ilga etmek; yargı ve kamu üst seviye nazaranvlilerinin hatalarının soruşturmasını münhahasıran Adalet Yüksek Mahkemesi’ne vermek.