TBMM Araştırma Komitesi, Marmara Denizi’ndeki müsilaj sıkıntısına karşı 157 tahlil önerisi sunarken, tüm evsel ve endüstriyel atık suların ileri biyolojik arıtmaya tabi tutularak Marmara Denizi’nin azot-fosfor yükünü azaltmanın öncelikli önlem olması gerektiği açıklandı.
Tüm evsel ve endüstriyel atık sular ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulmalı, arıtma tesislerinde su geri kazanımı sağlanmalı, Marmara Denizi’nin azot-fosfor yükünü azaltmak öncelikli önlem olmalı
Marmara Denizi başta olmak üzere denizlerdeki müsilaj probleminin niçinlerinin araştırılarak alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi gayesiyle kurulan Meclis Araştırması Kurulunun 4 aylık çalışmanın akabinde hazırladığı raporda, meseleler tespit edilerek tahlil teklifleri sunuldu.
Meclis Başkanlığına sunulan rapora göre, Marmara Denizi’nde besin tuzu ölçüsünün artmasının bir kararı olarak yüzey sularında biyolojik üretim arttı ve ışıklı tabakanın kalınlığı azaldı. Bu durum, vakit ortasında Marmara Denizi taban sularının oksijeninin büyük bir kısmının kaybedilmesine ve oksijen azlığı üzere ekosistemi önemli manada tehdit eden tehlikelerle karşı karşıya kalınmasına niye oldu.
Yapılan aktüel çalışmalarla Marmara’nın derin sularında oksijen konsantrasyonunun 7,3 mikrometre düzeyine kadar düştüğü tespit edildi.
Raporda, Marmara’daki kirliliğin yüzde 76,53’ünün İstanbul’dan kaynaklandığı, İstanbul’u sırasıyla Kocaeli ve Bursa’nın takip ettiğine yer verildi.
Marmara Denizi’nin bilhassa son 40 yıldır ağır çevresel sıkıntıların baskısı altında olduğuna işaret edilen raporda, bölgede artan nüfus, ağır kentleşme ve sanayi atıklarının yol açtığı kirliliğin, arıtma tesislerinin yetersiz kalmasına niye olduğu tabir edildi. Evsel ve endüstriyel atıkların direkt ya da yetersiz arıtma ile denize verilmesi ve turizm, gemicilik, tarım üzere faaliyetler kararı organik yüklerin artmasının, Marmara Denizi’ni ötrofik hale getirdiği kaydedildi.
Son senelerda etraf meseleleri ile iklim değişikliğinin artan etkisinin deniz ekosistemlerine baskı oluşturduğu, biyoçeşitliliğin azalmasına yol açtığı, denizel canlı hayatını tehdit ettiği belirtilen raporda, atıkların denize deşarjında organik birikimin taşıma kapasitesini aşması, iklim değişikliği kararı deniz suyu sıcaklıklarının artışı ve durağan deniz koşullarının su değişimini sınırlaması üzere oluşumların tetiklediği plankton patlamaları üzere oluşumların daha sık gözlenmeye başlandığına işaret edildi.
Deniz ekosistemindeki bu değişimlerin bir kararı olarak Marmara Denizi’nde birinci sefer 2007’de müsilaj oluşumunun gözlendiği ama etkisinin nispeten hudutlu kaldığı anlatılan raporda, denizdeki plankton artışı ve bakteri faaliyetleri ile yapışkan/kaygan topaklanmalar biçiminde gözlenen müsilaj oluşumunun Marmara Denizi’ndeki kütlesel etkisinin, son periyotta tekrar izlenmeye başlandığı tabir edildi.
Raporda, Marmara Denizi’nde 2020 yılının sonbahar periyodunda ortaya çıkan ve bilhassa 2021 yılının ilkbahar mevsiminde tesiri artan müsilajın tasa verici boyuta ulaştığı vurgulandı.
Müsilajın denetimi, önlenmesi ve tesirlerine karşı teklifler
Raporda, müsilajın denetimi, önlenmesi ve tesirlerine ait 17 ana başlıkta 157 teklif sıralandı.
Atık su idaresinde temel prensibin “en az kirletme” ve “maksimum geri kazanım” olması gerektiği belirtilen raporda, arıtılmış evsel atık suların endüstride, park, bahçe ve yeşil alan sulamalarında kullanmasının yaygınlaştırılması önerildi.
Etraf kirliğine yol açma potansiyeli yüksek sanayi dallarının ihtisas organize sanayi bölgelerinde bir ortaya getirilmesinin teşvik edilmesi gerektiği vurgulanan raporda, kesilen etraf cezalarının bir kısmı ile belediyelerin atık su bedellerinin bir kısmının valilikler bünyesinde oluşturulacak bir fona aktarılması ve bu fonda biriken paranın sadece arıtma tesislerinin üretim ve işletilmesi için kullanılması talep edildi.
Termik santrallerin soğutma sularının Marmara Denizi başta olmak üzere denizlere olumsuz tesirlerinin ortadan kaldırılması gerektiğinin altı çizilen raporda zeytin kara suyu kaynaklı kirliliğin önlenmesi için atık su azaltımını gerçekleştirecek iki fazlı sistemlerin yaygınlaştırılmasına yönelik gerekli özendirici teşviklerin hayata geçirilmesi istendi.
Meclis Araştırma Kurulu raporunda, tüm evsel ve endüstriyel atık suların ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulması, arıtma tesislerinde su geri kazanımı sağlanması ve bu biçimdece Marmara Denizi’nin azot-fosfor yükünün azaltılması öncelikli önlem olarak önerildi.
Belediyelerin tahsil ettiği atık su bedellerinin, belediye bütçesinin ortasında özel bir hesaba aktırılarak sadece arıtma tesislerinin üretimi ve işletilmesi için kullanılması gerektiği söz edilen raporda, atık su arıtma tesisinin üretimi için ilgili kurumun kâfi ve uygun alanı olmadığı takdirde hazine yerlerinden arsa tahsisi yapılabilmesi gerektiği açıklandı.
Raporda, Tuna Irmağı başta olmak üzere Karadeniz’e dökülen tüm ırmakların kirlilik etkisinin tespiti konusunda kıyıdaş ülkelerle iş birliği ortasında yürütülen çalışmaların daha verimli ve tesirli hale getirilmesi önerisi yer aldı.
Su kaynaklarının korunması için “kullanan öder” ve “kirleten öder” prensiplerinin yansıtıldığı bir ekonomik yapı kurulması gerektiği tabir edilen raporda, bu doğrultuda su ve atık su bedelleri için tam maliyet temeline dayalı tarifeler belirlenmesi istendi.
“Katı atıklar depolama tesisine gönderilsin”
Marmara Denizi için bütüncül bir yaklaşımla iklim değişimini dikkate alan yeni bir atık idare siyaseti oluşturulması gerektiği kaydedilen raporda yer alan başka tekliflerin kimileri şöyleki:
– Marmara Denizi Havzası’ndaki tüm sistemsiz depolama tesisleri, rehabilitasyonu yapılarak kapatılmalı ve havzada oluşan tüm katı atıklar geri kazanım daha sonrasında sistemli depolama tesislerine gönderilmeli.
– Deniz araçlarının sintine suyu, kirli balast üzere atıklarının denize kaçak olarak deşarj edilmesini önlemek için kontroller sıklaştırılmalı, Marmara Denizi’nin tamamı uçak ve öteki hava araçlarıyla havadan denetlenmeli.
– Marmara Denizi’ne gemilerin atık sularının boşaltılmasının önlenmesine yönelik düzenleme yapılmalı ve bir an evvel hayata geçirilmeli.
– Marmara Denizi Havzası’ndaki kontrollerde uzaktan algılama, uydu ve erken ihtar sistemleri, insansız hava araçları ve radar sistemlerinin kullanması artırılmalı.
– Uydu dataları, anlık izleme sistem bilgileri ve laboratuvar neticelerina bakılırsa çok alg artışları ve müsilaj oluşumunun takibi yapılmalı, bu çerçevede gerekli önlemler alınmalı.
– Deniz dolgusu ve kıyı yapılarının doğal yapıya tesirlerinin en aza indirilmesi ve “suyun kumla buluşması” temel prensip olmalı.
– Etrafa saygılı üretim yapan, sıfır atık projesini uygulayan ve ileri biyolojik atık su arıtma tesisini yapıp işleten ve gri su kullanan firmalar ödüllendirilmeli.
– Deterjan ve şahsi hijyen mamüllerinden kaynaklanan fosfor kirliliğinin azaltılması için fosfor ve yüzey faal husus içeren paklık materyallerinin kullanması kademeli olarak azaltılmalı, fosforsuz mamüllerin üretimine yönelik mevzuat düzenlemeleri yapılmalı.
– Paklık materyallerinde etraf etiketli mamüllerin kullanması yaygınlaştırılmalı, etraf etiketli mamüllerin duyurulması için bir web sitesi ve toplumsal medya hesabı kullanıma açılmalı.
– Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Ulusal Eğitim Bakanlığı iş birliğinde etraf bahisli etkinlikler düzenlenmeli.
– İstekli etraf dedektifleri yetiştirilmesine yönelik eğitimler verilmeli ve programlar yapılmalı.
– Etraf idaresine ait bahisler eğitim müfredatına eklenmeli.
– Öncelikli olarak bakteriden memeliye kadar Marmara Denizi biyoçeşitliliği tanımlanmalı ve kayıt altına alınmalı. Buradan elde edilen datalar ile tarihi datalar karşılaştırılarak tiplerin yerli ve yabancı tıp tespiti yapılmalı, yabancı cinslerin istilacı olma potansiyelleri araştırılmalı ve tüm canlı kümelerini kapsayacak biçimde nizamlı izleme çalışmaları yapılarak yeni yabancı cinsler süratli biçimde tanımlanmalı.
– Deniz canlılarını ve besin zinciri niçiniyle o canlıları tüketenleri olumsuz etkileyen plastik ve mikro plastik kirliliklerin önlenmesi konusunda gerekli önlemler alınmalı.
– Marmara Denizi’ndeki balıkçılık faaliyetlerine ek düzenlemeler getirilerek av baskısının azaltılması için insan besini dışında su eserleri istihsalinin kısıtlanmasına yönelik düzenlemeler yapılmalı.
– Marmara Denizi’nde su kalitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmak üzere midye yetiştiriciliği için uygun yerler belirlenmeli ve kapasitesi artırılmalı.
– Jenerasyonu tehlike altında bulunan ve müdafaa altında olan mersin balığı, deniz alası, büyük camgöz köpek balığı, pervane balığı, yağlı balık, deniz atı, deniz çayırları, mercanlar, kırmızı yıldız, deniz süngeri, deniz kaplumbağası, yunus ve Akdeniz foku üzere tiplerin yaşama ve üreme alanları güzelleştirilerek itimatla korunmaları ve çoğalmaları için yapılan çalışmalar artırılmalı.
Tüm evsel ve endüstriyel atık sular ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulmalı, arıtma tesislerinde su geri kazanımı sağlanmalı, Marmara Denizi’nin azot-fosfor yükünü azaltmak öncelikli önlem olmalı
Marmara Denizi başta olmak üzere denizlerdeki müsilaj probleminin niçinlerinin araştırılarak alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi gayesiyle kurulan Meclis Araştırması Kurulunun 4 aylık çalışmanın akabinde hazırladığı raporda, meseleler tespit edilerek tahlil teklifleri sunuldu.
Meclis Başkanlığına sunulan rapora göre, Marmara Denizi’nde besin tuzu ölçüsünün artmasının bir kararı olarak yüzey sularında biyolojik üretim arttı ve ışıklı tabakanın kalınlığı azaldı. Bu durum, vakit ortasında Marmara Denizi taban sularının oksijeninin büyük bir kısmının kaybedilmesine ve oksijen azlığı üzere ekosistemi önemli manada tehdit eden tehlikelerle karşı karşıya kalınmasına niye oldu.
Yapılan aktüel çalışmalarla Marmara’nın derin sularında oksijen konsantrasyonunun 7,3 mikrometre düzeyine kadar düştüğü tespit edildi.
Raporda, Marmara’daki kirliliğin yüzde 76,53’ünün İstanbul’dan kaynaklandığı, İstanbul’u sırasıyla Kocaeli ve Bursa’nın takip ettiğine yer verildi.
Marmara Denizi’nin bilhassa son 40 yıldır ağır çevresel sıkıntıların baskısı altında olduğuna işaret edilen raporda, bölgede artan nüfus, ağır kentleşme ve sanayi atıklarının yol açtığı kirliliğin, arıtma tesislerinin yetersiz kalmasına niye olduğu tabir edildi. Evsel ve endüstriyel atıkların direkt ya da yetersiz arıtma ile denize verilmesi ve turizm, gemicilik, tarım üzere faaliyetler kararı organik yüklerin artmasının, Marmara Denizi’ni ötrofik hale getirdiği kaydedildi.
Son senelerda etraf meseleleri ile iklim değişikliğinin artan etkisinin deniz ekosistemlerine baskı oluşturduğu, biyoçeşitliliğin azalmasına yol açtığı, denizel canlı hayatını tehdit ettiği belirtilen raporda, atıkların denize deşarjında organik birikimin taşıma kapasitesini aşması, iklim değişikliği kararı deniz suyu sıcaklıklarının artışı ve durağan deniz koşullarının su değişimini sınırlaması üzere oluşumların tetiklediği plankton patlamaları üzere oluşumların daha sık gözlenmeye başlandığına işaret edildi.
Deniz ekosistemindeki bu değişimlerin bir kararı olarak Marmara Denizi’nde birinci sefer 2007’de müsilaj oluşumunun gözlendiği ama etkisinin nispeten hudutlu kaldığı anlatılan raporda, denizdeki plankton artışı ve bakteri faaliyetleri ile yapışkan/kaygan topaklanmalar biçiminde gözlenen müsilaj oluşumunun Marmara Denizi’ndeki kütlesel etkisinin, son periyotta tekrar izlenmeye başlandığı tabir edildi.
Raporda, Marmara Denizi’nde 2020 yılının sonbahar periyodunda ortaya çıkan ve bilhassa 2021 yılının ilkbahar mevsiminde tesiri artan müsilajın tasa verici boyuta ulaştığı vurgulandı.
Müsilajın denetimi, önlenmesi ve tesirlerine karşı teklifler
Raporda, müsilajın denetimi, önlenmesi ve tesirlerine ait 17 ana başlıkta 157 teklif sıralandı.
Atık su idaresinde temel prensibin “en az kirletme” ve “maksimum geri kazanım” olması gerektiği belirtilen raporda, arıtılmış evsel atık suların endüstride, park, bahçe ve yeşil alan sulamalarında kullanmasının yaygınlaştırılması önerildi.
Etraf kirliğine yol açma potansiyeli yüksek sanayi dallarının ihtisas organize sanayi bölgelerinde bir ortaya getirilmesinin teşvik edilmesi gerektiği vurgulanan raporda, kesilen etraf cezalarının bir kısmı ile belediyelerin atık su bedellerinin bir kısmının valilikler bünyesinde oluşturulacak bir fona aktarılması ve bu fonda biriken paranın sadece arıtma tesislerinin üretim ve işletilmesi için kullanılması talep edildi.
Termik santrallerin soğutma sularının Marmara Denizi başta olmak üzere denizlere olumsuz tesirlerinin ortadan kaldırılması gerektiğinin altı çizilen raporda zeytin kara suyu kaynaklı kirliliğin önlenmesi için atık su azaltımını gerçekleştirecek iki fazlı sistemlerin yaygınlaştırılmasına yönelik gerekli özendirici teşviklerin hayata geçirilmesi istendi.
Meclis Araştırma Kurulu raporunda, tüm evsel ve endüstriyel atık suların ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulması, arıtma tesislerinde su geri kazanımı sağlanması ve bu biçimdece Marmara Denizi’nin azot-fosfor yükünün azaltılması öncelikli önlem olarak önerildi.
Belediyelerin tahsil ettiği atık su bedellerinin, belediye bütçesinin ortasında özel bir hesaba aktırılarak sadece arıtma tesislerinin üretimi ve işletilmesi için kullanılması gerektiği söz edilen raporda, atık su arıtma tesisinin üretimi için ilgili kurumun kâfi ve uygun alanı olmadığı takdirde hazine yerlerinden arsa tahsisi yapılabilmesi gerektiği açıklandı.
Raporda, Tuna Irmağı başta olmak üzere Karadeniz’e dökülen tüm ırmakların kirlilik etkisinin tespiti konusunda kıyıdaş ülkelerle iş birliği ortasında yürütülen çalışmaların daha verimli ve tesirli hale getirilmesi önerisi yer aldı.
Su kaynaklarının korunması için “kullanan öder” ve “kirleten öder” prensiplerinin yansıtıldığı bir ekonomik yapı kurulması gerektiği tabir edilen raporda, bu doğrultuda su ve atık su bedelleri için tam maliyet temeline dayalı tarifeler belirlenmesi istendi.
“Katı atıklar depolama tesisine gönderilsin”
Marmara Denizi için bütüncül bir yaklaşımla iklim değişimini dikkate alan yeni bir atık idare siyaseti oluşturulması gerektiği kaydedilen raporda yer alan başka tekliflerin kimileri şöyleki:
– Marmara Denizi Havzası’ndaki tüm sistemsiz depolama tesisleri, rehabilitasyonu yapılarak kapatılmalı ve havzada oluşan tüm katı atıklar geri kazanım daha sonrasında sistemli depolama tesislerine gönderilmeli.
– Deniz araçlarının sintine suyu, kirli balast üzere atıklarının denize kaçak olarak deşarj edilmesini önlemek için kontroller sıklaştırılmalı, Marmara Denizi’nin tamamı uçak ve öteki hava araçlarıyla havadan denetlenmeli.
– Marmara Denizi’ne gemilerin atık sularının boşaltılmasının önlenmesine yönelik düzenleme yapılmalı ve bir an evvel hayata geçirilmeli.
– Marmara Denizi Havzası’ndaki kontrollerde uzaktan algılama, uydu ve erken ihtar sistemleri, insansız hava araçları ve radar sistemlerinin kullanması artırılmalı.
– Uydu dataları, anlık izleme sistem bilgileri ve laboratuvar neticelerina bakılırsa çok alg artışları ve müsilaj oluşumunun takibi yapılmalı, bu çerçevede gerekli önlemler alınmalı.
– Deniz dolgusu ve kıyı yapılarının doğal yapıya tesirlerinin en aza indirilmesi ve “suyun kumla buluşması” temel prensip olmalı.
– Etrafa saygılı üretim yapan, sıfır atık projesini uygulayan ve ileri biyolojik atık su arıtma tesisini yapıp işleten ve gri su kullanan firmalar ödüllendirilmeli.
– Deterjan ve şahsi hijyen mamüllerinden kaynaklanan fosfor kirliliğinin azaltılması için fosfor ve yüzey faal husus içeren paklık materyallerinin kullanması kademeli olarak azaltılmalı, fosforsuz mamüllerin üretimine yönelik mevzuat düzenlemeleri yapılmalı.
– Paklık materyallerinde etraf etiketli mamüllerin kullanması yaygınlaştırılmalı, etraf etiketli mamüllerin duyurulması için bir web sitesi ve toplumsal medya hesabı kullanıma açılmalı.
– Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Ulusal Eğitim Bakanlığı iş birliğinde etraf bahisli etkinlikler düzenlenmeli.
– İstekli etraf dedektifleri yetiştirilmesine yönelik eğitimler verilmeli ve programlar yapılmalı.
– Etraf idaresine ait bahisler eğitim müfredatına eklenmeli.
– Öncelikli olarak bakteriden memeliye kadar Marmara Denizi biyoçeşitliliği tanımlanmalı ve kayıt altına alınmalı. Buradan elde edilen datalar ile tarihi datalar karşılaştırılarak tiplerin yerli ve yabancı tıp tespiti yapılmalı, yabancı cinslerin istilacı olma potansiyelleri araştırılmalı ve tüm canlı kümelerini kapsayacak biçimde nizamlı izleme çalışmaları yapılarak yeni yabancı cinsler süratli biçimde tanımlanmalı.
– Deniz canlılarını ve besin zinciri niçiniyle o canlıları tüketenleri olumsuz etkileyen plastik ve mikro plastik kirliliklerin önlenmesi konusunda gerekli önlemler alınmalı.
– Marmara Denizi’ndeki balıkçılık faaliyetlerine ek düzenlemeler getirilerek av baskısının azaltılması için insan besini dışında su eserleri istihsalinin kısıtlanmasına yönelik düzenlemeler yapılmalı.
– Marmara Denizi’nde su kalitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmak üzere midye yetiştiriciliği için uygun yerler belirlenmeli ve kapasitesi artırılmalı.
– Jenerasyonu tehlike altında bulunan ve müdafaa altında olan mersin balığı, deniz alası, büyük camgöz köpek balığı, pervane balığı, yağlı balık, deniz atı, deniz çayırları, mercanlar, kırmızı yıldız, deniz süngeri, deniz kaplumbağası, yunus ve Akdeniz foku üzere tiplerin yaşama ve üreme alanları güzelleştirilerek itimatla korunmaları ve çoğalmaları için yapılan çalışmalar artırılmalı.