hiç bir muvaffakiyet altın tepside sunulmuyor

Seren

Global Mod
Global Mod
DOĞAN SELÇUK ÖZTÜRK / ANEKDOT

● Ceyhan Beyefendi, hayat seyahatinizi özetlemek gerekirse özetleyebilir misiniz?


Denizli doğumluyum. Birinci, orta ve liseyi burada okudum. sonrasındasında üniversite imtihanına girdim. Ailem tabip olmamı istiyordu, bense mühendis olmayı istek ediyordum. Tıp fakültesine kaydımı yaptırdım lakin kaydımı daha sonrasında Teknik Üniversite’nin elektrik elektronik kısmına aldım. Gayem en kısa vakitte okulu bitirmekti. Eğitimin hayata hazırlık olduğunu biliyordum. ömrün da kısa oluşunun şuurundaydım. Bu niçinle hayatın kendisini fazlaca harcamamak gerekiyordu. Mezun olduktan daha sonra bu biçimdeki PTT’de bakılırsave başladım. Dört yılın sonunda devlette istediğim faydayı sağlayamayacağıma kanaat getirdim. Tipiye yakalanarak donma tehlikesiyle karşılaştığım bir günden daha sonra ömrün ne kadar kısa olduğunu bir sefer daha anladım ve kamu misyonundan ayrılarak özel bölüme geçtim.

BÖYLE BİR İŞVERENLE ÇALIŞMAMALIYIM

● Özel bölüme geçme sonucu verdiğiniz periyotta sizi etkileyen bir olay oldu mu?


Devlette çalıştığım sırada Çamlıca’daki radyonik istasyonunun müdürlüğünü yaptım. Ben gelmeden binası inşa edilmişti, binanın kesin kabulü yapılacaktı. Kesin kabul için gelen müteahhide “Binada eksik var mı, her şey tamam mı?” diye sordum. “Damı akıyor.” dedi. “Kesin kabulü nasıl yapacağız bu biçimde?” dedim. Müteahhit bir dakika deyip dışarıda bekleyen birisini çağırdı. Gelen genç adama ağır halde hakaret etti, o kadar epey bağırdı ki neredeyse yaptığım itirazdan geri adım atacaktım. daha sonradan müteahhidin okuma yazmasının olmadığını, hakaret ettiği kişinin ise yanında çalışan mühendis olduğunu öğrendim. Mühendis olduğum için kendimi onun yerine koydum. Özel bölüme geçersem bu biçimde işverenlerle çalışmamalıyım yahut bu biçimde bir işveren olmamalıyım diye düşündüm. Bu olay beni ömrüm boyunca etkiledi. Özel kesime geçince hiç bir şeyin göründüğü kadar kolay olmadığını anladım.

● Bu sonuca varmanızı sağlayan ne oldu?

Elsan’ı 1980’de kurduk. Bakırı yüklü olarak ihraç ediyor, üzerine fazlaca ince kaplamalar yapıp bobinajcılıkta kullanılan teli üretiyorduk. Dışarıdan makine almaya gücümüz yetmediğinden yerli makinelerle imalat yapmaya çalışıyorduk. Ancak bakır giriyor, emaye bobin teli çıkacağına hurda çıkıyordu. Kalitesini artırmak için elimizden geleni yaptık. Hesap kitap yapıyorduk. Şuna alır, şu fiyata satar, şöyleki kâr ederiz diyorduk. Fakat konuttaki hesap çarşıya uymuyordu. Beşerler bağırıp çağırıyorlar lakin kompleksten değil, sonları bozuluyormuş. Ben bir daha de sakin kalmaya, her şeye karşın bildiğim yolda ilerlemeye uğraş sarf ediyorum.

BAŞARININ BEDELİNİ TEK BAŞINA ÖDEMİYORSUNUZ

● O günlerde unutamadığınız bir anınızı anlatabilir misiniz?


Sabaha karşı saat üç üzere fabrikada makinelerle uğraşıyorduk, bir küme arkadaşla. Telefon çalmaya başladı. Bakacak biçimde değildik. Israrla çaldığı için sonunda telefonu susturmak için açmaya karar verdim. Telefondaki “Ceyhan Bey’i arıyoruz. Ben hekimim. Bir çocuğu oldu.” dedi. Hanım gebeydi fakat çabucak hemen yedi aylıktı. Doğum için erkendi. Derhal işe orta verip hastaneye koştum. Gerisinden İzmir’e hastaneye yatırdık. Sonraki gün ödenecek çeklerim, senetlerim vardı. Kız kardeşim orada tıp fakültesinde okuyordu bu biçimde. Çocuğun bakımını o devraldı. Ben de Denizli’ye döndüm. O birinci çocuğumuzu kaybettik biz. Çok vakit düşünmüşümdür. kimi vakit başarıyorsunuz lakin muvaffakiyetin bedelini tek başına siz ödemiyorsunuz. Ailenizle ödüyorsunuz, etrafınızla ödüyorsunuz. hiç bir muvaffakiyet altın tepside sunulmuyor.

● Aydem Enerji’nin özelleştirme macerası hayli uzun sürdü. Ondan bahsedebilir miyiz?

Rahmetli Özal Denizli ziyaretinde “Elektriği özelleştireceğiz, herkes müracaat etsin.” demişti. Biz de müracaatımızı yaptık. Sene 1990. Bizdilk evvel özel bir şirket Kayseri bölgesini devralmıştı, mukaveleyi imzalamaya gitmedilk evvel onları ziyaret edip görüş alışverişinde bulunmak istedim. Şirketin yetkilisi deneyimlerini aktarıp “Sözleşmedeki yanlışları düzeltmeden mukaveleyi imzalama. Yoksa bir şirket değil, keder devralmış olursun.” dedi. Verdiği tavsiyeyle bakanlığa gittim ve kontrattaki “makul” tabirinin netliğe kavuşturulmasını istedim. Husus bakana arz edildi. O da bize hak verdi ve “Yeni bir kontrat tasarlayalım. Müzakere edelim. Ona bakılırsa yapalım.” dediler. “Tamam” dedik. 1991 yılında girdiğimiz kontrat süreci 17 yıl sürdü. Siyasi istikrarsızlıklar, değişen bakanlar ve bürokratlar, mahkeme kararları, bir daha ihaleler… Aydem birinci özelleştirilen bölge oldu. Tahminen 17 yıl nazaranvlendirilmeyi bekledik lakin buna değdi. Zira muğlak bir kontrat yapacağımıza; mukavelelerden sorumlu, nazaranvli şirketlerden sorumlu denetleyici bir kuruluşun gölgesinde bu işi yapmak daha sağlıklı.

HER ŞEYİN BİR BİRİNCİSİ OLACAK

● Hidroelektrik santral imaline nasıl karar verdiniz?


Aydem’in kontratları için Ankara’ya gidip gelirken üretim yapmayı düşündük. Üretim alanı özel bölüme açılmıştı, lakin elektrik üretmek için birincil bir kaynağa gereksinim var. Bizim bölgede bu biçimdelar doğalgaz yoktu, güneş de fizibıl değildi. Geriye hidroelektrik kalıyordu. Özel bölüm devlet ihalesine katılıyor ve devletin parasıyla bosantral yapıyordu. Kendi parasıyla, riskini alarak, sattığım elektrikle bunu karşılayacağım diyerek yapılan birinci yatırım bize ilişkin. Evvelce kaynak bulamadık. Bankalar dediler ki: “Sen devletin yaptığı işi mi yapacaksın? Bu epey riskli. Bunun nerede örneği var?” Ben de dedim ki: “elbet her şeyin bir birincisi olacak. Hesabımız gerçek. Bunu goreceksiniz.” Türk bankalarından kredi bulamadık. Avrupa Etraf Fonu’ndan bir milyon marklık bir kredi bulduk. Tümaş’taki iş makinelerini kullandık. bir epeyce şeyi kendimizi riske ederek, kendimize güvenerek yaptık. Boşuna da güvenmediğimiz daha sonradan ortaya çıktı.

BİLİMDEN ŞAŞMAYAN İNSANLARIN BAŞARISIZ OLMA İHTİMALLERİ YOK

● Santral inşaatında rastgele bir zorlukla karşılaştınız mı?


Jeneratörü İtalya’dan, türbini Çin’den aldık, fakat panolar eksik kaldı. Panolar için bir Avrupa firmasından teklif aldık, sayı devasa yükseklikte geldi. Kendimiz yapamaz mıyız bunu dedik. O sırada Adapazarı’nda TEK’in elektronik tamiratlar yapan bir yeri vardı. Müdürü sınıf arkadaşım Zekeriya’ydı. Kendisini aradım. “Zekeriya, biz hidroelektrik santral yapıyoruz. Bunun panolarını yapabilir miyiz Türkiye’de?” “Yaparız.” dedi. “Okulda aldığımız bilgi bu iş için kâfidir. Şayet yapamazsanız iki ay daha sonra yıllık müsaadem var. Geleyim birlikte yapalım.” Ben de takıma döndüm, “Okulda aldığınız bilgi bu iş için kâfidir.” dedim. Bir gün Ankara’dan dönerken santrale uğradım. Pano bitmiş, devreye bir türlü girmiyordu. Bir regülatör panosunun düğmesinden ayar yapılması gerektiğini yapıtından okudum. O ayarı yapınca problemsiz bir biçimde çalıştı. İki ay daha sonra Zekeriya telefon etti. Kendisine panoyu yaptığımızı söyleyince, nasıl yaptığımızı sordu. Ben de “Yaparsınız dedin. Yaptık.” dedim. O günden daha sonra işin sırrını öğrendim. Arkadaşlarıma daima yaparsınız diyorum. Bilimden şaşmayan insanların başarısız olma ihtimalleri yok.

Problemi evvel kafanda çözeceksin

● “Işığa Gerçek Ceyhan Saldanlı” kitabınızda anlattığınız mermer ocağı kıssasını özetlesek nasıl olur?


Elsan’da başarılı olduktan daha sonra büyümek için diğer işler bakmaya başladık. Bankacılardan tavsiyeler aldım, birkaç ön fizibilite raporu inceledim ve sonunda mermer konusunda yatırım yapmaya karar verdim. Orta halli bir fabrika yatırımı (Tümaş) yaptık. Baştan ocak yatırımı yapmadık. Fakat yaşadığımız deneyimler ocak yatırımı yapmadan devam edemeyeceğimizi gösterdi. Afyonlu bir şirketin ocağını satın aldık, onlar bizim mülkiyetimizdeki ocağı çalıştırıp indirimli olarak bize blok vermeye devam edeceklerdi. Bir ay kadar olmuştu ki ocaklardan sorumlu jeoloji mühendisimiz “Acilen ocağa gelin, bir sorun var” diye telefon etti. Maden dairesinden bir grup gelmiş ve hakkımızda tutanak tutmuşlardı. Bizim satın aldığımız ocak meğerse diğer yerdeymiş, bizim adamlar diğerinin ruhsat alanında kaçak çalışıyorlarmış. Bugüne kadar o ocaktan çıkartılan blokların tamamını bizim çıkarttığımızı var iseyarak ödenmesi mümkün olmayan bir ceza talep ettiler. Tecrübesine güvendiğim bir işadamına akıl danıştım. “Bu büyük bir sorun” dedi, “büyük problemleri büyük adamlar çözer.” Beni bir milletvekiline yönlendirdi. Lakin kendisiyle iki sefer görüşmeme karşın ilerleme kaydedemedik. Anladım ki büyük erkeklerin da çözemeyeceği işler oluyormuş. Hukuk müşavirimizle baş başa verip beyin fırtınası yaptık. Verdiğimiz çaba kararınca şikâyetçi şikâyetini geri aldı, mahkeme de takipsizlik sonucu verdi. Oradan şunu anladık, evvel sorunu kafanda çözeceksin. Tahlili fazlaca uzaklarda aramaya gerek yok.

İyilik mi yaptık kötülük mü, bilemiyorum

1980 yılında işe başlarken bir kamu bankasından yurt dışı donatım kredisi ismi altında bir kredi almıştık. Kredinin faizi %13’tü. Arsa aldık, bina imaline başladık, makine siparişlerini verdik. Ortadan bir yıl geçti, bankadan bir mektup geldi. “%13 olan kredi faiziniz %43’e yükseltilmiştir. Ödemeleri buna bakılırsa yapmanız rica olunur.” Apar topar Ankara’ya bankaya gittim. Dedim ki “Müşterek bir yatırım yapıyoruz. Fakat bizi yarı yolda bırakıyorsunuz. Bunu düzeltmezseniz size dava açacağım.” Bütün mukaveleyi okumuştum, kredi faizini yükseltmek için yetkileri yoktu. “Biz bir düşünelim” dediler. İki gün daha sonra yine gittim. Dediler ki, “Burası bir devlet bankası. Dava yolunu açmanız âlâ olmaz. Sizin üzere yurt haricinde ortakları olan firmalar için özel bir fonumuz var. Bu imkândan sizi yararlandıralım. Faiz artışına itiraz etmeden ödemenizi yapın. Biz size 34 milyonluk yeni bir kredi açalım. Onun faizi de %8 olsun.” Sineye çekmeyip uğraş yolunu seçtik ve o çabadan de olumlu sonuç aldık. Fakat bir sonuç daha aldık. daha sonrasında banka “Kredi mukavelelerinde faizi yükseltmek yetkimizdedir” biçiminde bir ibare koydu. Düzgünlük mi yaptık kötülük mü, bilemiyorum. (Gülüyor)